Άγνωστες κυκλικές διατηρημένες κατασκευές μεγάλης διαμέτρου στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας, Ελλάδα

Από RemoteSensing Wiki

Αναθεώρηση της 20:00, 1 Φεβρουαρίου 2012

Συγγραφείς: Δ. Καϊμάρης

Έτος δημοσίευσης: 2010

Πηγή: ΧΩΡΟ-ΓΡΑΦΙΕΣ, Τομ.1, Αρ.1 (2010)

Εικόνα 1: Χάρτης της Ελλάδας και σε κόκκινο πλαίσιο η ευρύτερη περιοχή μελέτης.

Εικόνα 2: Νότιο τμήμα της Ανατολικής Μακεδονίας. Σε κόκκινο πλαίσιο η ευρύτερη περιοχή μελέτης και σε μπλε πλαίσιο η περιοχή των διατηρημένων κυκλικών ιστορικών κατασκευών.

Εικόνα 3: Τομή του εδάφους. Έντονη βλάστηση εκατέρωθεν της σωζόμενης- διατηρημένης κατασκευής.

Εικόνα 4: Το ανάγλυφο της περιοχής (μεγάλα υψόμετρα = ανοιχτό γκρι, μικρά υψόμετρα = σκούρο γκρι) και η θέση του Αγγίτη ποταμού, των οικισμών και του Παγγαίου όρους. Με κίτρινο χρώμα οι θέσεις των διατηρημένων κυκλικών κατασκευών, οι οποίες εμφανίζονται σε μια επιφάνεια 47 Km2.

Στην Ανατολική Μακεδονία η περιοχή που εκτείνεται από την αρχαία Αμφίπολη έως τους Φιλίππους αποτελεί μια γεωγραφική θέση μείζονος αρχαιολογικής σημασίας, λόγω της κατοίκησης που ξεκίνησε από την Παλαιολιθική εποχή και της ακμής που παρουσίασε στα Ελληνιστικά και Ρωμαϊκά χρόνια.

Η περιοχή αυτή καταλαμβάνει συνολική έκταση 500km2 και μελετήθηκε μέσω εναέριας και δορυφορικής αρχαιολογίας με αποτέλεσμα τον προσδιορισμό ιχνών της αρχαίας Εγνατίας οδού και δεκάδων άλλων, παράπλευρων, άγνωστων διατηρημένων και καλυμμένων κατασκευών.

Στην παρούσα εργασία μελετήθηκε μια γεωγραφικά οριοθετημένη περιοχή επιφάνειας 47km2 εντός της οποίας παρατηρήθηκε το σύνολο των κυκλικών διατηρημένων κατασκευών με μεγάλη διάμετρο (από 13 έως 50m). Οι κατασκευές αυτές ανιχνεύτηκαν σε διαχρονικές αεροφωτογραφίες και σύγχρονες δορυφορικές εικόνες QuickBird-2. Στο εσωτερικό τους ανιχνεύτηκε φασματικά το συμπαγές υλικό κάλυψης (π.χ. πέτρα), ενώ περιμετρικά παρατηρήθηκε πυκνή βλάστηση, λόγω της συγκράτησης της υγρασίας. Δηλαδή στη συγκεκριμένη εργασία εντοπίστηκαν κυρίως ίχνη κατασκευών λόγω βλάστησης, που οφείλονται στη συγκράτηση περισσότερης υγρασίας εκατέρωθεν του μνημείου, με αποτέλεσμα τη διαφορά στο ύψος και στη ποιότητα της βλάστησης σε σχέση με το περιβάλλον (εντοπίστηκαν και ίχνη γυμνών κατασκευών τα οποία ανιχνεύονται λόγω της φασματικής τους διαφοράς με τα όμορα υλικά).

Για την παρούσα έρευνα χρησιμοποιήθηκαν:

• 320 κατακόρυφες, ασπρόμαυρες αεροφωτογραφίες αρχείου από το 1945 έως το 1996 κλίμακας από 1:42000 έως 1:6000,
• 5 δορυφορικές εικόνες αρχείου,
• 1 νέα λήψη του οπτικού δορυφορικού συστήματος QuickBird-2,
• δεκάδες ιστορικοί χάρτες κλίμακας 1:20000 έως 1:200000 από το 1901 έως το 1945,
• 60 σύγχρονοι χάρτες,
• 6 γεωλογικοί χάρτες και
• 80 διαγράμματα διανομών της γης από το 1925 έως το 1987 κλίμακας 1:5000.

Για το σύνολο των δεδομένων αυτών πραγματοποιήθηκε ψηφιακή αρχειοθέτηση και γεωαναφορά στο σύγχρονο σύστημα αναφοράς ΕΓΣΑ 87.

Η ψηφιοποίηση των αναλογικών εικόνων (αεροφωτογραφιών) έγινε με τον σαρωτή EPSON GT-1200 ενώ η ψηφιακή τους επεξεργασία (Histogram Equalization, Brightness/contrast, Sarpen, Unsharp Mask, Convolution, Wallis Filter) στη συνέχεια βελτίωσε τα φωτομετρικά χαρακτηριστικά τους. Τέλος πραγματοποιήθηκε γεωμετρική διόρθωση των ψηφιακών αεροφωτογραφιών και των δορυφορικών εικόνων (λογισμικό Erdas Imagine, διαδικασία ορθοαναγωγής με γνωστό Ψηφιακό Μοντέλο Εδάφους, ΕΓΣΑ 87), ενώ για τη βελτίωση της χωρικής ανάλυσης των πολυφασματικών δεδομένων εφαρμόστηκε η τεχνική σύνθεσης της παγχρωματικής και της πολυφασματικής εικόνας με μετασχηματισμό στις κύριες συνιστώσες. Η φωτοερμηνευτική μελέτη πραγματοποιήθηκε σε δυο στάδια. Στο πρώτο στάδιο οι αναλογικές εικόνες παρατηρήθηκαν μονοσκοπικά και στερεοσκοπικά (με χρήση του κατοπτρικού στερεοσκοπίου). Στο δεύτερο στάδιο οι μετασχηματισμένες αναλογικές εικόνες σε ψηφιακή μορφή και οι πρωτογενείς ψηφιακές παρατηρήθηκαν με χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή, μονοσκοπικά και στερεοσκοπικά (χρήση απλών γυαλιών ‘‘μπλε –κόκκινο’’ στο λογισμικό Erdas Imagine). Τα ίχνη αποδόθηκαν σε ένα Γεωγραφικό Σύστημα Διαχείρισης Ιχνών κατά την διάρκεια των δύο σταδίων της φωτοερμηνείας.

Οι κατασκευές αυτές χαρακτηρίστηκαν ως ιστορικές, ύστερα από μια πρώτη επιφανειακή έρευνα από διεπιστημονική ερευνητική ομάδα στις αντίστοιχες θέσεις και από τη συλλογή διάσπαρτης κεραμικής. Συμπερασματικά, πρέπει να συλλέγονται ιστορικά τηλεπισκοπικά δεδομένα και να μελετώνται, συνδυαστικά με όλα τα εργαλεία αρχαιολογικής πρόβλεψης. Μακροπρόθεσμα, συστηματική επιφανειακή έρευνα, επίγειες αρχαιολογικές διασκοπήσεις και ανασκαφικές τομές, θα επιτρέψουν τη ακριβή χρονολόγηση των διατηρημένων κυκλικών κατασκευών.