Τηλεπισκόπηση, τοπίο και αρχαιολογία: Ανιχνεύοντας αρχαία μονοπάτια και δρόμους μεταξύ της Παλμύρας και του Ευφράτη στη Συρία
Από RemoteSensing Wiki
Πρωτότυπος τίτλος: REMOTE SENSING, LANDSCAPE AND ARCHAEOLOGY TRACING ANCIENT TRACKS AND ROADS BETWEEN PALMYRA AND THE EUPHRATES IN SYRIA
Συγγραφείς: Minna Silvera, Markus Törmäb, Kenneth Silverc, Jari Okkonend, Milton Nuñeze
Περίληψη
Η εργασία αυτή εξετάζει τη χρήση δορυφορικών εικόνων για τον εντοπισμό αρχαίων διαδρομών και δρόμων στην περιοχή μεταξύ της Παλμύρας και του Ευφράτη στη Συρία.
Οι συγγραφείς αναφέρουν ότι τα καραβάνια διέσχιζαν αυτή την περιοχή από την εποχή του Χαλκού, ενώ ο Δρόμος του Μεταξιού και οι στρατιωτικές αποστολές κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο αύξησαν περαιτέρω την κυκλοφορία στην περιοχή. Το φινλανδικό πρόγραμμα αρχαιολογικής έρευνας και χαρτογράφησης με την ονομασία SYGIS κατέγραψε αρχαίες τοποθεσίες και δρόμους στην περιοχή Jebel Bishri στην Κεντρική Συρία μεταξύ 2000-2010 πριν ξεσπάσει ο συριακός εμφύλιος πόλεμος. Το έργο χρησιμοποίησε τεχνικές τηλεπισκόπησης για την καταγραφή δεδομένων σχετικά με αρχαίους δρόμους και σημεία γεφυρών, ρίχνοντας νέο φως στη μελέτη των αρχαίων συστημάτων επικοινωνίας στην περιοχή. Η μελέτη έδειξε επίσης ότι η περιοχή της ερήμου-στέπας χρησιμοποιήθηκε και αναπτύχθηκε ενεργά, πιθανότατα από τον 2o αιώνα μ.Χ., και οργανώθηκε στρατιωτικά μεταξύ της Παλμύρας και του Ευφράτη κατά τη διάρκεια του 2ου και του 3ου αιώνα μ.Χ.. Η τοπογραφία και το τοπίο αποτέλεσαν σημαντικούς παράγοντες για την κατασκευή τάφων, πινακίδων και οικισμών στην περιοχή. Συνολικά, η εργασία υπογραμμίζει τη σημασία της τηλεπισκόπησης στην ανακάλυψη και κατανόηση της αρχαίας ιστορίας της περιοχής μεταξύ Παλμύρας και Ευφράτη στη Συρία.
1. Εισαγωγή
Το SYGIS εντόπισε και τεκμηρίωσε αρχαίες τοποθεσίες στην ορεινή περιοχή Jebel Bishri στην Κεντρική Συρία μεταξύ 2000-2010, καλύπτοντας περίπου 10 εκατομμύρια στρέμματα ερήμου-στέπας. Η χρήση μεθόδων τηλεπισκόπησης για την καταγραφή και χαρτογράφηση των περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών και των αρχαιολογικών καταλοίπων ήταν ζωτικής σημασίας, σε συνδυασμό με την εργασία πεδίου στη Συρία. Τα καταγεγραμμένα δεδομένα των αρχαίων δρόμων και των γεφυρών φέρνουν νέα δεδομένα στη μελέτη του αρχαίου πλαισίου επικοινωνίας στην περιοχή, ιδίως στην ανατολική συνοριακή ζώνη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η ύπαρξη και ο ρόλος των διαδρομών και των δρόμων στην περιοχή παρέχουν νέες απόψεις για την περιοχή, ενώ τα αρχαία δρομολόγια και οι στρατιωτικές ταμπέλες της ρωμαϊκής περιόδου χρησίμευσαν ως γεωγραφική βάση για τον εντοπισμό των κόμβων των οδικών δικτύων. Η εργασία εξετάζει επίσης τους τρεις τύπους ρωμαϊκών δρόμων που βρέθηκαν στην περιοχή, όπως ταξινομήθηκαν από τους Poidebard και Butcher: πλακόστρωτοι δρόμοι, δρόμοι-τροχιές και δρόμοι για καραβάνια, και σημειώνει την παρουσία λαξευμένων σε βράχο δρόμων στο Λεβάντε, συμπεριλαμβανομένης της Συρίας.
2. Η χρησιμότητα των δεδομένων στην τηλεπισκόπηση
Αεροφωτογραφικές μελέτες πραγματοποιήθηκαν τη δεκαετία του 1920 έως το 1940, αλλά η διαθεσιμότητα των αεροφωτογραφιών περιορίστηκε κυρίως στον στρατιωτικό τομέα. Τα τελευταία χρόνια, οι αρχαιολόγοι στη Συρία έχουν στραφεί όλο και περισσότερο στη χρήση πηγών δορυφορικών δεδομένων, όπως οι εικόνες Landsat, SPOT και QuickBird, για τη μελέτη του περιβάλλοντος και του τοπίου της περιοχής. Οι εικόνες Landsat που χρησιμοποιήθηκαν παρέχουν περιβαλλοντικά δεδομένα της περιοχής και η χωρική τους ανάλυση περιορίζεται σε έως και 15 μέτρα στο παγχρωματικό κανάλι. Αντίθετα, οι δορυφορικές φωτογραφίες CORONA, οι οποίες έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία στην αρχαιολογική έρευνα την τελευταία δεκαετία, έχουν χωρική ανάλυση έως και 1,8 μέτρα. Οι δορυφορικές εικόνες SPOT έχουν υψηλότερη χωρική ανάλυση (παγχρωματικό κανάλι 5-2,5 μέτρα) από τις εικόνες Landsat, γεγονός που τις καθιστά κατάλληλες για τον εντοπισμό σημερινών χωριών και οδικών δικτύων στον Ευφράτη. Η υψηλότερη χωρική ανάλυση (0,6 μέτρα) που είναι διαθέσιμη στο ευρύ κοινό επιτυγχάνεται με τη χρήση εικόνων QuickBird, οι οποίες επέτρεψαν την ανίχνευση χωμάτινων και ερημικών δρόμων.
3. Ανίχνευση διαδρομών των καραβανιών στην έρημο
Ένα παράδειγμα ορατού δρόμου είναι ένας δρόμος της ερήμου που εκτείνεται από την Παλμύρα προς την Dura Europos στον Ευφράτη, ο οποίος ήταν ανιχνεύσιμος σε εικόνες Landsat από τις δεκαετίες του 1970 και 1980, αλλά καλύφθηκε από άμμο στις δεκαετίες του 1990 και 2000. Πιο πρόσφατοι δρόμοι καραβανιών μπορούν να διακριθούν σε εικόνες Landsat-7 από τη δεκαετία του 1990, ακολουθώντας την ευθεία ευθυγράμμισή τους από την Αραβική Χερσόνησο προς το Jebel Bishri. Το άρθρο εξετάζει επίσης πώς αρχαία ορόσημα, όπως λιθόστρωτα και μνημεία, χρησιμοποιούνταν ως σημεία καθοδήγησης για τα καραβάνια στο παρελθόν και μπορούν να παρατηρηθούν ακόμη και σήμερα. Οι σχετικές κατασκευές και τα αρχαιολογικά μικροευρήματα που καταγράφονται στο έδαφος είναι απαραίτητα για τη χρονολόγηση των περιόδων χρήσης αυτών των αρχαίων δρόμων, καθώς είναι συχνά δύσκολο να εκτιμηθεί η ηλικία τους χρησιμοποιώντας μόνο δεδομένα τηλεπισκόπησης.
4. Αναγνώριση νέων δρόμων στον Ευφράτη στην πλευρά του Jebel Bishri
Το πρόγραμμα SYGIS ανακάλυψε νέες οδικές ευθυγραμμίσεις στην πλευρά του Ευφράτη του Jebel Bishri, οι οποίες πιθανότατα χρησιμοποιούνταν από τα καραβάνια της Παλμύρας κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Ο ένας δρόμος ήταν στρωμένος με πέτρες από μάρμαρο/γύψο/ασβεστίτη και ακολουθούσε τη συνήθη τεχνική κατασκευής των ρωμαϊκών δρόμων, ενώ ο άλλος ήταν λαξευμένος στο υπέδαφος και διέθετε χαραγμένα αυλάκια για την καθοδήγηση των τροχών των αμαξών. Οι δρόμοι θα μπορούσαν να εξυπηρετούν την κεντρική διοίκηση, τα καραβάνια και τα στρατιωτικά στρατεύματα που διέσχιζαν αυτή την πλευρά του ποταμού. Η δεξιά όχθη του Ευφράτη θα αποτελούσε τη μοναδική όχθη του ποταμού για την κατασκευή ρωμαϊκών δρόμων κατά τον 2ο και 3ο αιώνα μ.Χ., καθώς η απέναντι πλευρά και όχθη του ποταμού ήταν υπό τον έλεγχο των Πάρθων. Οι ευθυγραμμίσεις των δρόμων κοντά στις πόλεις Tabūs και 'Ayyāsh χρονολογούνται γενικά από την Ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο, αλλά υπήρχαν επίσης παραδείγματα κεραμικής της Εποχής του Χαλκού που υποδεικνύουν ότι μπορεί να υπήρχε παλαιότερος δρόμος που να συνέδεε τις τοποθεσίες στη δεξιά όχθη του Ευφράτη μεταξύ του Mari και των τοποθεσιών στην κεντρική Συρία.
5. Η Αναγνώριση και η λειτουργεα του "Διάδρομου Bishri"
Ο διάδρομος Bishri αναφέρεται σε μια διαδρομή εφοδιασμού που περνούσε μέσα από ένα ρωμαϊκό στρατιωτικό οχυρό ή στρατόπεδο στο Jebel Bishri, νοτιοανατολικά του χωριού Ash-Shujiri. Η διαδρομή αυτή χρησιμοποιήθηκε πιθανότατα για τον ανεφοδιασμό και τη μετακίνηση στρατευμάτων και αγγελιοφόρων μεταξύ των οχυρών στον Ευφράτη. Ο δρόμος που περνούσε μέσα από το στρατόπεδο είχε ευθεία χάραξη, όπως οι ρωμαϊκές διαδρομές της ερήμου, και συνέχιζε προς την κοιλάδα της Nadra, όπου βρέθηκαν πολλές μικρές ρωμαϊκές θέσεις πολιτών. Το στρατόπεδο ήταν τοπογραφικά καλά κρυμμένο στο τοπίο και καλά προστατευμένο από τους σκληρούς ανέμους και το κλίμα. Η χρονολογία της ευθυγράμμισης του δρόμου φαίνεται να εμπίπτει στον 2ο και 3ο αιώνα μ.Χ., που συμπίπτει με την ενεργό φάση κατασκευής στρατιωτικών εγκαταστάσεων στον Ευφράτη. Επιπλέον, υπάρχουν ενδείξεις σύνδεσης μεταξύ του διαδρόμου Bishri και του ρωμαϊκού οχυρού στο Qseybe, το οποίο επίσης χρονολογείται στον 2ο αιώνα μ.Χ.
6. Συμπεράσματα
Εν κατακλείδι, η χρήση δορυφορικών εικόνων συνέβαλε καθοριστικά στην αποκάλυψη νέων δεδομένων σχετικά με τα αρχαία οδικά δίκτυα, τα αμυντικά συστήματα και τους δρόμους επικοινωνίας στην ανατολική ρωμαϊκή συνοριακή ζώνη στην περιοχή Jebel Bishri της Συρίας. Τα ευρήματα αποκάλυψαν ότι η περιοχή ήταν περισσότερο οργανωμένη και στρατιωτικά οχυρωμένη κατά την ύστερη αρχαιότητα απ' ό,τι πιστεύαμε προηγουμένως, ενώ εντοπίστηκαν πολλές νέες στρατιωτικές τοποθεσίες και οικισμοί. Η ανάπτυξη αυτής της περιοχής συνέπεσε με τη "χρυσή εποχή" των καραβανιών της Παλμύρας τον 2ο αιώνα μ.Χ.. Η τοπογραφία και το τοπίο αποτέλεσαν αναπόσπαστο στοιχείο για την κατασκευή τάφων, δρόμων και οικισμών, και οι σημερινοί Βεδουίνοι εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τα ίδια δίκτυα επικοινωνίας και δρόμους των καραβανιών. Ωστόσο, η έρευνα αποκάλυψε επίσης τις επιπτώσεις της ανθρωπογενούς ερημοποίησης στα αρχαία οδικά δίκτυα, καθιστώντας δύσκολη ή αδύνατη την παρακολούθηση της ευθυγράμμισής τους με τη χρήση τηλεπισκόπησης.
