Οικο-τοπιακή και Κοινωνικο-οικονομική Προσέγγιση του Αστικού Χώρου στη Μητροπολιτική Περιοχή της Αθήνας και του Μεξικού

Από RemoteSensing Wiki

Αντικείμενο Εφαρμογής

Στη μελέτη αυτή προτείνεται η έννοια του "οικο-τοπίου" ως εργαλείο δυναμικής ανάλυσης του αστικού και περι-αστικού χώρου. Η έννοια προέρχεται από μια κριτική προσέγγιση της "οικολογίας του τοπίου" από τη σκοπιά της "κοινωνικής οικολογίας" με μια ιδιαίτερη έμφαση στον αστικό χώρο. Με τη βοήθεια δορυφορικών εικόνων, ψηφιακών χαρτών και επιτόπιας έρευνας εξετάζονται δύο πρωτεύουσες "πρόσφατα βιομηχανοποιημένων χωρών" έντονα διαφορετικών γεωγραφικών χαρακτηριστικών: η Αθήνα και το Μεξικό. Αναδεικνύεται η σχέση ανάμεσα στα παρατηρούμενα οικο-τοπία και στον τρόπο ανάπτυξης των πόλεων αυτών και προτείνεται μια οικο-τοπιακή ταξινόμηση που οδηγεί στην συγκριτική χαρτογράφηση των δύο πόλεων.

Στόχος της Εφαρμογής

Η μελέτη αυτή μπορεί να συμβάλει σε μία κριτική προσέγγιση του τρόπου ανάπτυξης και των πολιτικών που οδήγησαν και αναπαράγουν τη συγκεκριμένη χωρική δομή και οργάνωση των δύο πόλεων καθώς και της ίδιας της έννοιας της "ανάπτυξης" που στηρίχθηκε μόνο σε οικονομικούς παράγοντες.

Είδη δορυφορικών ή αερομεταφερόμενων συστημάτων, δεκτών και καναλιών

Για την ανάλυση και ερμηνεία των οικο-τοπίων των δύο πόλεων χρησιμοποιήθηκαν μωσαϊκά δορυφορικών εικόνων:

• για την Αθήνα: SPOT XS + P του 1995 (πηγή : ΟΡΣΑ) και τμημάτα εικόνας Quick Bird του 2000
• για το Μεξικό: εικόνες Landsat TM 1990, SPOT XS + P 1995 και ψηφιακές αεροφωτογραφίες του 2000 (πηγή : UNAM, INEGI)

Ψηφιακές επεξεργασίες/αλγόριθμοι και αποτελέσματα

Η ανάλυσή των μωσαϊκών των δορυφορικών εικόνων έγινε με διαφορετικές μεθόδους που στη συνέχεια συγκρίθηκαν:

• σύμφωνα με τους δείκτες της βλάστησης και φωτεινότητας
• σύμφωνα με τις φασματικές υπογραφές και με την χρήση εποπτευμένων ταξινομήσεων
• σύμφωνα με την οπτική ερμηνεία των διάφορων "οικο-τοπίων" απευθείας στην εικόνα βάση ενός διαγράμματος οπτικής ερμηνείας που βασίζεται σε έναν συνδυασμό αξόνων φωτεινότητας, βλάστησης, υφής και δομής

Από τον συνδυασμό των επεξεργασιών προέκυψε μια ονοματολογία αστικών "οικο-τοπίων" των πόλεων του Μεξικού και της Αθήνας προσεγγίζοντας καλύτερα τη μορφολογική πολυπλοκότητα των πόλεων και γίνεται δυνατή η σύγκρισή τους. Διακρίνονται μια σειρά από οικοτοπία που συντίθενται σε 10 βασικές οικο-ενότητες που αφορούν τον αστικό και περιαστικό χώρο καθώς και 3 άλλες μεγάλες ομάδες οικο-ενοτήτων που αφορούν τις γύρω περιοχές (αγροί, δάση, ζώνες νερού).

Χρήση και αναγκαιότητα χρήσης επιπρόσθετων χαρτών, βάσεων δεδομένων και GIS

Χρησιμοποιήθηκαν τοπογραφικά διαγράμματα διαφόρων κλιμάκων (από το 1960 έως το 2000), στοιχεία των απογραφών πληθυσμού (1960-2001) και οικονομικές μελέτες (1960-2000) (πηγές: ΕΣΥΕ, INEGI) ανά δήμο και ανά οικιστική ζώνη κοντινή στην συνοικία. Χαρτογραφήθηκαν επίσης οι σημαντικότερες χρήσεις γης (βιομηχανία, εμπορικά κέντρα και κέντρα γραφείων, ζώνες συγκεντρωμένων εγκαταστάσεων κοινωνικών υπηρεσιών, μεταφορές κ.α.) και συσχετίσθηκαν με τα παρατηρούμενα οικο-τοπία με στόχο τη διερεύνηση πιθανών σχέσεων εγγύτητας μεταξύ τους.

Ειδικές επεξεργασίες και αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα των ταξινομήσεων, σε συνδυασμό με τη χρήση των τοπογραφικών διαγραμμάτων και των κοινωνικοοικονομικών στοιχείων και έχοντας ως υπόβαθρο τις δορυφορικές εικόνες που χρησιμοποιήθηκαν οδήγησαν στη δημιουργία του παρακάτω σχήματος, το οποίο μας δείχνει ότι οι δύο πόλεις (Αθήνα και Μεξικό) παρά τις σοβαρές γεωγραφικές και ιστορικές διαφορές που έχουν παρουσιάζουν συγκρίσιμα χαρακτηριστικά στην χωρική δομή και τον τρόπο αστικής ανάπτυξής τους που μπορούν να καταγραφούν με τη βοήθεια ενός γενικότερου σχήματος. Στο σχήμα φαίνεται ότι υπάρχει μια έμμεση δυναμική σχέση αλληλεπίδρασης ανάμεσα σε κοινωνικο- οικονομικά χαρακτηριστικά και οικολογικά – τοπιακά που οφείλεται σε ιστορικά κυρίως χαρακτηριστικά. Οι διάφορες κοινωνικοοικονομικές δομές αφήνουν σημάδια στο χώρο που μπορούν να αναγνωριστούν από έναν παρατηρητή μόνο εάν γνωρίζει την ιστορία, την οικολογία και την γεωγραφία του.

Σχήμα 1: Οργάνωση του χώρου των πόλεων του Μεξικού και της Αθήνας

Αποτελέσματα και αξιολόγηση των μεθόδων

Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής συμβάλουν σε μία κριτική προσέγγιση του τρόπου ανάπτυξης και των πολιτικών που οδήγησαν και αναπαράγουν την παρατηρούμενη σύνθετη κυρίως διπολική χωρική δομή και οργάνωση των δύο πόλεων καθώς και της ίδιας της έννοιας της "ανάπτυξης" που στηρίχθηκε μόνο σε οικονομικούς δείκτες. Από μεθοδολογική άποψη, η μελέτη αυτή δείχνει ότι η έννοια του οικο-τοπίου μπορεί να χρησιμεύσει στην συγκριτική μελέτη των πόλεων σε μία κατεύθυνση προσέγγισής τους από την σκοπιά της κοινωνικής οικολογίας με τη χρήση της "οικολογίας του τοπίου". Όμως μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση από αυτή τη σκοπιά απαιτεί τη γνώση διαφόρων ερμηνειών των οικο-τοπίων από πολλούς παρατηρητές με διαφορετικές κοινωνικές, πολιτιστικές, προσωπικές αναφορές.

Αρχικό Κείμενο: Οικο-τοπιακή και Κοινωνικο-οικονομική Προσέγγιση του Αστικού Χώρου στη Μητροπολιτική Περιοχή της Αθήνας και του Μεξικού. Πετροπούλου Χρυσάνθη (Κρίστη). Πρακτικά 7ου Πανελλήνιου Γεωγραφικού Συνεδρίου της Ελληνικής Γεωγραφικής Εταιρείας. Πανεπιστήμιο Αιγαίου - Τμήμα Γεωγραφίας.