Οικολογικός απολογισμός της πυρκαγιάς του Ιουλίου 2008 στη Ρόδο

Από RemoteSensing Wiki

Εισαγωγή

Το καλοκαίρι του 2008, υπήρξε σχετικά ήπιο, σε σχέση με το περσυνό, σε ότι αφορά τις καταστροφές από δασικές πυρκαγιές, κυρίως δε σε ότι αφορά την έκταση των καμένων εκτάσεων και τον βαθμό κατά τον οποίο προσβλήθηκαν περιοχές ιδιαίτερης οικολογικής αξίας. Παρά τούτο, η περίοδος σημαδεύτηκε από τη μεγάλη πυρκαγιά της Ρόδου, η οποία απείλησε προστατευόμενες περιοχές και περιοχές με σημαντικές οικολογικές αξίες, καίγοντας περισσότερα από 100.000 στρέμματα. Η πυρκαγιά της Ρόδου επηρέασε σημαντικές παραγωγικές υποδομές και υποβάθμισε τους ζωτικούς πόρους του νησιού. Η αναφορά που ακολουθεί αποτελεί μία προσπάθεια να αποτυπωθούν τα χαρακτηριστικά της εν λόγω πυρκαγιάς στα οικοσυστήματα της Ρόδου, να αναλυθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις και να προταθούν συγκεκριμένα μέτρα αποκατάστασης και προστασίας. Η διατύπωση της αναφοράς έγινε από το WWF Ελλάς, με τη συνεργασία του Τμήματος Δασικής Διαχειριστικής και Τηλεπισκόπησης του ΑΠΘ και με τη συνδρομή τοπικών επιστημόνων και στελεχών υπηρεσιών. Η καταγραφή των επιπτώσεων βασίστηκε στην ανάλυση δορυφορικών εικόνων και στατιστικών στοιχείων, αλλά και σε εκτενείς καταγραφές στο πεδίο. Στόχος και ελπίδα του WWF Ελλάς είναι να συμβάλει σε κάθε προσπάθεια για ολοκληρωμένη αποκατάσταση της οικολογικής αξίας των καμένων περιοχών, αλλά και γενικότερα στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων που είτε προκαλούν είτε επιτείνουν το φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών. Με αυτό τον σκοπό, η οργάνωση υλοποιεί το πρόγραμμα «Το Μέλλον των Δασών», στα πλαίσια του οποίου εντάσσεται και η αποτύπωση και ανάλυση των επιπτώσεων των οικολογικά σημαντικών πυρκαγιών. Ιδιαίτερος στόχος αυτών των καταγραφών είναι η συνδρομή στο έργο των αρμόδιων φορέων, η έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση του κοινού και η προσφορά στο δημόσιο διάλογο, αλλά και η ανάδειξη σχετικών προσεγγίσεων και πρακτικών με στόχο την προώθηση της ευρύτερης χρήσης τους προς όφελος της προστασίας των δασών της χώρας μας.

Γενική καταγραφή των επιπτώσεων από την πυρκαγιά

Η καταγραφή των επιπτώσεων της πυρκαγιάς της Ρόδου αποτελεί συνδυαστικό προϊόν των επισκέψεων ειδικής επιστημονικής ομάδας του WWF Ελλάς στην περιοχή και της επεξεργασίας δορυφορικής εικόνας υψηλής ανάλυσης (Δορυφορική εικόνα IKONOS, ημερομηνία λήψης 31/7/2008), η επεξεργασία, της οποίας έγινε από το Εργαστήριο Δασικής Διαχειριστικής και Τηλεπισκόπησης της Σχολής Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Επιπρόσθετη επεξεργασία για την παραγωγή επιπλέον επεξηγηματικών πολυγώνων, πραγματοποιήθηκε από επιστημονικό προσωπικό του WWF Ελλάς. Σύμφωνα με την ανάλυση της δορυφορικής εικόνας, η συνολική έκταση του εξωτερικού πολυγώνου της πυρκαγιάς ανέρχεται σε 133.147 στρέμματα με περίμετρο 98.530 μέτρα. Σε αυτή την έκταση διασώθηκε ένα μεγάλο ποσοστό άκαυτων δασικών και αγροτικών οικοσυστημάτων έκτασης 28.702 στρεμμάτων (21,6% επί του πολυγώνου) με αποτέλεσμα η πραγματικά καμένη έκταση να ανέρχεται στα 104.445 στρέμματα (Εικόνα 2).

Εικόνα 1: Απεικόνιση της καμένης έκτασης από την πυρκαγιά του Ιουλίου 2008 στο νησί της Ρόδου.

Εικόνα 2: Απεικόνιση (α) της εξωτερικής περιμέτρου της πυρκαγιάς και (β) της πραγματικής έκτασης της καμένης περιοχής.

Με βάση την ανάλυση της κάλυψης βιοτόπων από τη βάση δεδομένων Corine, το 51,4% αυτής της περιοχής αποτελούνταν από δάση το μεγαλύτερο μέρος των οποίων καλυπτόταν απο υψηλά δάση τραχείας πεύκης (Pinus brutia). Το 34% καλυπτόταν από θαμνολίβαδα και χορτολίβαδα ή από περιοχές με νεαρή φυσική αναγέννηση (από παλιότερες δασικές πυρκαγιές) και το υπόλοιπο 14,6% της έκτασης από αγροτικές εκτάσεις (Πίνακας 1 και Εικόνα 3).

Πίνακας 1: Κατανομή των χρήσεων γης στην καμένη έκταση

Εικόνα 3: Χάρτης χρήσεων γης Corine και όρια πυρκαγιάς του Ιουλίου 2008 στη Ρόδο.

Επιπτώσεις σε περιοχές προστασίας

Η πυρκαγιά εισήλθε, στο βορειοδυτικό τμήμα της περιοχής NATURA GR4210005 (Όρη Αττάβυρος και Ακραμύτης, Ακρωτήρι Αρμενιστής και παράκτια ζώνη Απολακκιάς) καίγοντας το 10,5 % της συνολικής έκτασης της (Πίνακας 2 και Εικόνα 4). Επιπρόσθετα, κάηκε το 34% (13.766 στρέμματα) της συνολικής έκτασης δύο καταφυγίων άγριας ζωής που βρίσκονται στα όρια με την καμένη περιοχή (Εικόνα 5).

Εικόνα 4: Σύνολο καμένης έκτασης Ιουλίου 2008 και Προστατευόμενες Περιοχές Ρόδου. _____________________________________________________Εικόνα 5: Σύνολο καμένης έκτασης Ιουλίου 2008 και Καταφύγια Άγριας Ζωής (ΚΑΖ) Ρόδου.

Πίνακας 2: Καμένη έκταση στις περιοχές Natura 2000 και Καταφύγια Άγριας Ζωής από την πυρκαγιά της Ρόδου τον Ιούλιο 2008.

Διασωθείσες νησίδες βλάστησης Όπως προαναφέρθηκε, ένα σημαντικό ποσοστό άκαυτων νησίδων έχει διασωθεί μέσα στην καμένη περιοχή που στην πλειονότητα τους αποτελούνται από υψηλά δάση τραχείας πεύκης ενώ κατά θέσεις καταλαμβάνονται από καλλιέργειες και ελαιώνες. Οι περισσότερες από αυτές τις νησίδες εντοπίζονται σε τέσσερις βασικές ενότητες με μεγάλη μείξη άκαυτου – καμένου δάσους καλύπτοντας τη μισή περίπου έκταση της καμένης περιοχής. Στο υπόλοιπο τμήμα, η καταστροφή του δάσους είναι ολική, με εμφάνιση συμπαγών τμημάτων καμένου δάσους, αλλά και σε αυτές τις περιοχές έχουν διασωθεί γραμμικές νησίδες φυσικής βλάστησης κυρίως κατά μήκος των βασικών ρεμάτων (Εικόνα 6).

Εικόνα 6: Γεωγραφικές ενότητες με μεγάλο ποσοστό (>50%) άκαυτων νησίδων.

Εικόνα 7: Παραδείγματα από την περιοχή της πυρκαγιάς όπου φαίνονται οι πολλές άκαυτες νησίδες.

Πηγή: «Οικολογικός απολογισμός της πυρκαγιάς του Ιουλίου 2008 στη Ρόδο», WWF Ελλάς, Αθήνα: Σεπτέμβριος 2008