Ιστορική ανάλυση της αλλαγής του τοπίου με τηλεσκόπηση: μετασχηματισμός της ελληνικής υπαίθρου
Από RemoteSensing Wiki
Ιστορική ανάλυση της αλλαγής του τοπίου με τηλεσκόπηση: Ένα επεξεγητηματικό εργαλείο για τον γεωργικό μετασχηματισμό της ελληνικής υπαίθρου.
Περιοχή μελέτης και ιστορία χρήσης γης.
Η περιοχή μελέτης βρίσκεται στην Περιφέρεια Ιωαννίνων της Ηπείρου, στην βορειοδυτική Ελλάδα. Η γεωλογία της περιοχής αποτελείται κυρίως από ασβεστόλιθο και το κλίμα χαρακτηρίζεται ως μεταβατικό μεταξύ true Mediterranean and the Continental-Mediterranean. Για την μελέτη επιλέχθηκαν συγκεκριμένα δύο περιοχές για ανάλυση. Αυτές επιλέχθηκαν αρχικά βάση της διαθεσιμότητας των αεροφωτογραφιών για τρία χρονικά διαστήματα και δεύτερον λόγω της αντίθεσης τους στην τοπογραφία και στις χρήσεις γης βάση ιστορίας. Η πρώτη περιοχή είναι η Τύμφη που βρίσκεται σε υψόμετρο 500-2300 μ από το επίπεδο της θάλασσας και χαρακτηρίζεται από κάθετες περιοχές, απόκρημνα βράχια και αλπικά λιβάδια. Η δεύτερη περιοχή είναι η Κόνιτσα με υψόμετρο που κυμαίνεται από 300-1400 μ από το επίπεδο της θάλασσας. Βάση της μορφολογίας του εδάφους η περιοχή αυτή θα μπορούσε να χωριστεί σε πεδινό τμήμα, όπου κυρίαρχεί η γεωργία και σε υψίπεδα με δυσμενείς φυσικές συνθήκες. Και στις δύο περιοχές η φυτική παραγωγή αποτελείται από δημητριακά, όσπρια, αμπέλια και λαχανικά.
Η ιστορία των περιοχών αυτών μπορεί να χωριστεί σε τρεις περιόδους βάση των χρήσεων γης. Η πρώτη περίοδος (αρχές 20ού αιώνα έως τη δεκαετία του 1940) χαρακτηρίζεται από μια οικονομία επιβίωσης που βάσηζεται σε ένα αυστηρά οργανωμένο σύστημα χρήσης γης και η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων απευθύνονται σε τοπικό επίπεδο. Οι γεωπολιτικές μεταρρυθμίσεις και η ενσωμάτωση της περιοχής στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος στις αρχές του 20ού Άι΄ωνα σήμανε τροποποίηση της οικονομικής βάσης της περιοχής. Οι εμπορικές δραστηριότητες μειώθηκαν λόγω της οριοθέτησης νέον συνόρων. η δομή της γεωργίας άλλαξε από τα τσιφλίκια σε μικρότερου μεγέθους ιδιωτικά κτήματα και η νομαδική μετακίνηση των κοπαδιών μειώθηκε. Προκειμένου να αντεπεξέλθει σε αυτές τις αλλαγές οι δύο αυτές τοπικές κοινωνίες ανέπτυξαν στατηγικές διαιρέσεις που βασίζονταν σε αυστηρούς κανόνες και αφορούσαν τη βόσκηση, τη συλλογή ευτραφών, την ξυλεία και την χρήση της γεωργικής γης. Η δεύτερη περίοδος (1950 έως αρχές της δεκαετίας του 1980) συμπίπτει με την παραγωγική εποχή τς Δυτικής Ευρώπης και οι περιοχές αυτές σημαδεύτηκαν από σημαντική κοινωνικοοικονομική παρακμή και ερήμωση.. Ο εμφύλιος πόλεμος που ακολούθησε τον Δεύρο Παγκόσμιο πόλεμο κατέστρεφε την τοπική οικονομία και την οδήγησε σε μεγάλης κλίμακας μετανάστευση προς τα μεγάλα αστικά κέντρα και τις δυτικές χώρες. Η ερήμωση των περιοχών συνοδεύτηκε από εκτεταμένη γεωργική εγκατάλειψη. Η ελληνική πολιτεία με τη βοήθεια της ευρωπαϊκής ένωσης προσπάθησε να εκσυγχρονίσει τον γεωργικό τομέα με αποτέλεσμα να γίνουν αγροτικές μεταρρυθμίσεις και διαρθρωτικά έργα εξέλιξης όπως η καα σκευή αρδευτικών συστημάτων. Ωστόσο τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά των περιοχών εμπόδισαν τον εκσυγχρονισμό του γεωργικού τομέα και τις οδήγησε σε περαιτέρω περιθωπιοποίηση. Η τρίτη περίοδος (μέσα δεκαετίας 1980 έως σήμερα) χαρακτηρίζεται από έναν μετασχηματισμό της ταυτότητας της περιοχής, σε υπηρεσίες παροχής λόγω σημαντικής αύξησης του τουριστικού τομέα. Η φυτική παραγωγή μειώνεται συνεχώς και πλέον τώρα ξεκινά μια διαδικασία επανεκτίμησης των φυσικών και παραδοσιακών ιδιοτήτων της.
Επεξεργασία δεδομένων και ανάλυση
Χρησιμοποιήθηκαν μαυρόασπρες αεροφωτογραφίες από το 1945 με κλίμακα 1:42.000, 1969 με κλίμακα 1:40.000 και 1995με κλίμακα 1:30.000
και αναπτύχθηκαν μια σειρά τριών ψηφιακών μωσαϊκών για κάθε περιοχή. Οι εικόνες κάλυπταν συνολική έκταση 9205 εκταρίων για την περιοχή της Τύφης και 2632 εκτ ατρίων για την περιοχή της Κόνιτσας. Πριν από την ανάλυση, οι εικόνες διορθώθηκαν σε universal mercator (UTM) προβολή με ανάλυση pixel 50 μέτρων έτσι ώστε να μπορεί να γίνει σύγκριση. Τα μωσαϊκά χειροκίνητα κατηογριοποιήθηκαν χρησιμοποιώντας το eCognition. Βάση των ορθό-φωτοχαρτών της περιοχής για το 1980 καθώς και τα εδαφικά δεδομένα που λήφθησαν το 2002 (χρονιά μελέτης) χρησιμοποιήθηκαν για την επιβεβαίωση της κατηγοριοποίησης και τελικά προέκυψαν έξι κατηγορίες χρήσης γης για όλους τους χάρτες. Δηλαδή καλλιεργήσιμες εκτάσεις, λιβάδια, θαμνώδεις εκτάσεις, δάση, οικισμοί και σκιές. Οι πληροφορίες σχετικά με τα κυρίαρχα φυτικά είδη της περιοχής εήφθησαν από τη βάση δεδομένων "Δίκτυο Natura 2000". Τα στατιστικά στοιχεία υπολογίστηκαν για κάθε χάρτη και κάθε επίπεδο με το FRAGS TATS.
Αποτελέσματα
Περιοχή Τύφης
Τα λιβάδια παρουσιάζουν σχηματικές πόλεις στη διάρκεια 1945-1995 (της τάξης των 965 εκταρίων) παραμένουν όμως το κυρίαρχο στοιχείο στην κάλυψη γης της περιοχής. Την ίδια περίοδο οι καλλιεργώ΄ησιμες εκτάσεις αν και υπέστησαν συρρίκνωση (42%) μετατράπηκαν σε θάμνα΄ωδεις εκτάσεις και μέχρι το 1969 το 15% αυτών σε δάση, ενώ παρόμοια τάση παρατηρείται και μεταξύ 1969-1995. Οι Θαμνωτού αυξήθηκαν με σχεδόν σταθερό ρυθμό μεταξύ των διαδοχικών περιόδων, κυρίως αντικαθιστώντας εκτάσεις με λιβάδια. Τέλος τα δάση επεκτάθηκαν σε υψηλότερο ποσοστό αντικαθιστώντας θαμνώδεις εκτάσεις ως αποτέλεσμα της φυσικής διαδοχής.
Περιοχή Κόνιτσας
Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις μειώθηκαν πάρα πολύ, αλλά με μικρότερο ρυθμό. η μεγαλύτερη μείωση πραγματοποιήθηκε μεταξύ 1945 και 1969 με το 14% της αρχικής περιοχής να μετατρέπονται σε θαμνώδεις εκτάσεις. η μείωση και ο μετασχηματισμός συνεχίστηκαν μεταξύ του 1969 και του 1995 αλλά με χαμηλότερο ρυθμό. η κυρίαρχη αλλαγή ΠΥ καταγράφεται στην Κόνιτσα είναι η εκτεταμένη αναδάσωση, με μεγάλες εκτάσεις βοσκότοπων και καλλιεργήσιμες εκτάσεις να γίνονται θαμνότοποι και τη συνέχεια δάσος. Η αναδάσωση προσχώρησε με τον ίδιο ρυθμό σε όλες σχεδόν τις περιόδους. Το 1995 το τοπίο κυριαρχείται από δάση και θάμνώδης εκτάσεις (72% της συνολικής έκτασης). Τα δάση έγιναν πιο ενιαία ενώ οι Θαμνωτού αποτελούνταν από μπαλώματα ενώ τα λιβάδια συρρικνώθηκαν κι άλλο.
