Εφαρμογή μεθόδου Τηλεπισκόπησης στη μελέτη καμένων οικοσυστημάτων του νομού Ηλείας
Από RemoteSensing Wiki
Εισαγωγη
Οι κλιματικές αλλαγές είναι υπεύθυνες για την αύξηση της θερμοκρασίας καθώς και τη μεγαλύτερη ξηρασία του εδάφους. Εξαιτίας τους, οι περίοδοι λειψυδρίας είναι συχνότερες,γεγονός που οδηγεί σε μεγαλύτερη ξηρότητα της βλάστησης και κατά συνέπεια στην ευφλεκτικότητά της. Συνεπώς, μία από τις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών είναι, το να καθίστανται οι δασικές εκτάσεις περισσότερο ευάλωτες στις πυρκαγιές.Είναι σε όλους σήμερα γνωστό, ότι ο νομός Ηλείας, θεωρείται από τους πλέον πυρόπληκτους της Ελλάδας και τούτο οφείλεται τόσο στις κλιματεδαφικές συνθήκες που επικρατούν, όσο και στη δασική βλάστηση που φύεται και αναπτύσσεται σε αυτόν.
Δεδομένα
Στο νομό Ηλείας, συναντάμε και τις τρεις ζώνες δασικής βλάστησης, που απαντώνται στη χώρα μας. Τη ζώνη των αείφυλλων σκληρόφυλλων πλατύφυλλων, τη ζώνη των φυλλοβόλων δρυών και τη ζώνη της Ελάτης - Μαύρης Πεύκης. Επίσης, συναντάμε και ένα μικρό ποσοστό ψευδαλπικών περιοχών, στην περιοχή του Ερύμανθου.Η ζώνη που επικρατεί στην περιοχή μελέτης μας είναι η:Ζώνη αείφυλλων σκληρόφυλλων πλατύφυλλων όπου εμφανίζεται από την επιφάνεια της θάλασσας, μέχρι και του υψομέτρου των 700μ.,ανάλογα με την έκθεση ως προς τον ορίζοντα, την απόσταση από τη θάλασσα και τη φύση του μητρικού υλικού του εδάφους. Η ζώνη αυτή, καταλαμβάνει το 82,7% της έκτασης του νομού, εκ των οποίων 17,3% καταλαμβάνονται από δάση Χαλεπίου πέυκης (Pinus halepensis) με «ασθενή» (16,1%), «μέτρια» (0,9%) και «έντονη» (0,3%) ανθρωπογενή επίδραση. Τα δάση της πεύκης συναντώνται γύρω από την αρχαία Ολυμπία, στην περιοχή των Κρεστένων, στα όρη Λαπίθας και Μίνθη, καθώς και σε περιοχές των οικισμών Γούμερο, Κουτσοχέρα, Μουζάκι, Κορυφή, Γεράκι, Περιστέρα, Δαφνιώτισσα, Οινόη, Χελιδόνι, Πλάτανος, Πεύκη και άλλες. Στην ίδια αυτή ζώνη βλάστησης, ποσοστό 2,7% καλύπτεται από φρύγανα, ενώ 57,5% αποτελείται από καλλιεργούμενες εκτάσεις.
Μεθοδολογία
Ακολουθήθηκε οι παρακάτω διαδικασία:
1.Επιτόπια εξέταση της υπάρχουσας κατάστασης στην περιοχή έρευνας και καταγραφή της βλάστησης σε δειγματοληπτικές επιφάνειες.
2.Ανεύρεση πρωτογενών στοιχείων για την περιοχή από Δημόσιους φορείς (Δασαρχείο, Νομαρχεία, Δήμο, Υπουργεία, Στατιστική Υπηρεσία, κλπ.)
3.Ανεύρεση δευτερογενών στοιχείων είτε από Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου ή Ιδιωτικού Δικαίου, είτε ιδιωτικούς φορείς
4.Σύγριση, ερμηνεία και αξιολόγηση της κατάστασης στην περιοχή μελέτης με τη χρήση Δορυφορικών Εικόνων Landast μέσης ανάλυσης των φασματικών ζωνών 4-3-2 και 7-4-2 του Ιουλίου του 2006 και του Ιουνίου του 2011
5. Καταχώρηση και επεξεργασία των επιλεγμένων κατά είδος στοιχείων κάνοντας χρήση του προγράμματος ArcGIS 9.3 και 10 (ArcScene, ArcGIS Explorer, ArcMap), με σκοπό την κατασκευή ψηφιακών χαρτών, τη δημιουργία βάσεων δεδομένων και την οπτικοποίηση των προτάσεων μας για ανάπτυξη της περιοχής.
Αποτελέσματα- Συμπεράσματα
Όπως παρατηρούμε λεπτομερέστερα στη δορυφορική εικόνα του Landsat με ανάλυση 4-3-2
για την περιοχή της Ηλείας για το 2006 (Εικόνα 1), πριν τις καταστροφικές φωτιές του 2007,
εμφανίζονται μεγάλες εκτάσεις ενεργών καλλιεργειών σε όλη την επιφάνεια της περιοχής.
Ιδιαίτερα αποδοτική δραστηριότητα φαίνεται να έχουν περιοχές που βρίσκονται στην
παραθαλάσσια πεδιάδα, στα νότια-ανατολικά της πόλης του Πύργου, καθώς και στις ορεινές
εκτάσεις, στην περιοχή των Καρουτών. Στις δύο αυτές περιπτώσεις είναι εμφανής η έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα, μάρτυρας της οργανωμένης αγροτικής ζωής. Επιπλέον, όμως, έντονη βλάστηση, παρατηρείται και στις όχθες του ποταμού Αλφειού. Εκεί, εκτείνονται από τη μία καλλιεργήσιμες εκτάσεις από τη βόρειο-δυτική πλευρά της περιοχής, παρουσιάζονται όμως και κομμάτια άγριας βλάστησης, κυρίως σε περιοχές απομακρυσμένες από αστική δραστηριότητα.
Η έντονη βλάστηση είναι εμφανής κατά μήκος όλης της έκτασης της περιοχής, τόσο σε ορεινές, όσο και σε πεδινές περιοχές, οφειλόμενες είτε σε ανθρώπινη δραστηριότητα είτε σε άγρια (δασική) βλάστηση. Ταυτόχρονα «αδρανείς» εκτάσεις στην ευρύτερη περιοχή, φανερώνουν εκούσια αγρανάπαυση ή και άγονες περιοχές, στην περίπτωση που αυτές σημειώνονται σε μεγάλα υψόμετρα.Τέλος, η σύσταση του εδάφους φαίνεται να ποικίλλει και να εναλάσσεται ανάμεσα σε εύφορα χώματα και βραχώδεις εκτάσεις. Όσον αφορά την αστική δραστηριότητα, με εξαίρεση την πόλη του Πύργου, είναι χαμηλής έντασης και συγκέντρωσης, δεδομένου ότι οι κατοικήσιμες εκτάσεις είναι μικρές και η γενικότερη απασχόληση των κατοίκων της περιοχής είναι αγροτικής φύσεως (έλλειψη βιομηχανικής δραστηριότητας). Ο ποταμός Αλφειός, ο οποίος φαίνεται γενικά καθαρός καθ’ όλο το μήκος του, είναι ζωτικής σημασίας για τη περιοχή, αφού οι περισσότερες περιοχές βλάστησης επωφελούνται πολύ από τα νερά του, γεγονός που επίσης υποδεικνύει και τη λογική οργάνωση, των αστικών πυρήνων στην περιοχή. Στη δορυφορική εικόνα του Landsat με ανάλυση 4-3-2 για το 2011 (Εικόνα 2), η περιοχή χαρακτηρίζεται από μεγάλες εκτάσεις ενεργών καλλιεργειών, η δραστηριότητα των οποίων ποικίλλει: Πολύ έντονη είναι η απόδοση κτημάτων που βρίσκονται στα νότιο-ανατολικά της πόλης του Πύργου, καθώς και ψηλότερα προς τις βόρειες και ορεινές εκτάσεις και των Καρουτών. Συνεπώς, οι παραπάνω περιοχές χαρακτηρίζονται ως ιδιαίτερα εύφορες, ενώ, εκτάσεις με μειωμένη ή και καθόλου βλάστηση παρατηρούνται τόσο κοντά σε αστικές όσο και σε αγροτικές περιοχές. Χαρακτηριστική είναι η ύπαρξη περιοχών αγρανάπαυσης, οι οποίες συνυπάρχουν με τις προαναφερθείσες εύφορες περιοχές, στα νότιο-ανατολικά της πόλης του Πύργου. Δεδομένου ότι οι πρώτες εναλλάσσονται πολύ στενά με τις δεύτερες, είναι δύσκολο να θεωρηθεί ότι η χαμηλή τους απόδοση ευθύνεται σε μη συμβατό κλίμα, εκτός αν οι σχετικές καλλιέργειες στοχεύουν σε είδη που αδυνατούν αν ευδοκιμήσουν στην περιοχή. Ο ανθρώπινος παράγοντας και η εκούσια αδρανοποίηση των εν λόγω εκτάσεων μπορούν ίσως, να δικαιολογήσουν αυτές τις παραλλαγές.
Όλες οι παραπάνω περιπτώσεις, χαρακτηρίζονται τόσο ως ανθρώπινα σχεδιασμένες (οργανωμένα και οριοθετημένα χωράφια) όσο και ως φυσικές δασικές (ή και άλλες) εκτάσεις. Τέλος, λαμβάνοντας υπ’ όψην τις διαφορετικές αποχρώσεις του εδάφους μπορούμε να καταλήξουμε στην ποικιλόμορφη σύσταση της ευρύτερης περιοχής σε σύσταση χώματος και επίπεδα. Οι περιοχές με έντονη βλάστηση, γύρω από τον Αλφειό, παρουσιάζονται ρηχές και με ιζήματα (δηλαδή όχι πολύ καθαρές). Υποθέτουμε, ότι, αυτό οφείλετε σε πιθανή μόλυνση των υδάτων από χημικά φυτοφάρμακα ή και άλλα ανθρώπινα λύμματα, αφού υπάρχουν οργανωμένα κτήματα στο πλάι του ποταμού. Συγκριτικά όμως με τη δορυφορική εικόνα Landsat 4-3-2 (2006), παρατηρείται μείωση των οργανωμένων καλλιεργειών στα νότιο-δυτικά της πόλης του Πύργου, αλλά και μείωση της βλάστησης στις ορεινές διαιρέσεις της περιοχής (Καρούτες). Αντίθετα, έχουμε αύξηση των αστικών εκτάσεων κατά μήκος όλης της περιοχής, με αποτέλεσμα ,τη μείωση της ποιότητας (διαύγειας) των νερών του Αλφειού, αλλά και τη γενικότερη μείωση της ποιότητας (υγεία και ενεργή φωτοσύνθεση) της βλάστησης καθώς και της αναπτυγμένης βλάστησης στις όχθες του Αλφειού (προς το Βασιλάκι). Συμπερασματικά θα λέγαμε, ότι η εικόνα της περιοχής με έντονη βλάστηση τόσο άγρια όσο και καλλιεργημένη που επικρατούσε το 2006, έχει αναστραφεί, αφού παρατηρούμε αυξημένη αστική (αύξηση των υπαρχόντων κέντρων και δημιουργία νέων) και μειωμένη πράσινη (τόσο σε έκταση, όσο και σε απόδοση) δραστηριότητα. Επίσης, έχουμε εμφανή αλλαγή στους υδροβιοτόπους, όπου σημειώνεται μείωση της ποιότητας των νερών. Στα παραπάνω, δεν πρέπει να ξεχάσουμε να προσθέσουμε και τις ολέθριες συνέπειες που ακολούθησαν τις καταστροφικές πυρκαγιές, στην περιοχή, το καλοκαίρι του 2007. Στην δορυφορική εικόνα Landsat με ανάλυση 7-4-2 (Εικόνα 3), η ενεργή βλάστηση της περιοχής σκιαγραφείται με έντονο πράσινο χρώμα. Η περιοχή χωρίζεται σε τρία μέρη: Στην παραθαλάσσια πεδιάδα, στα νότια ανατολικά της πόλης του Πύργου Στην ορεινή έκταση κοντά στις Καρούτες Κατά μήκος του Αλφειού ποταμού Όπως παρατηρούμε, η ζωή και οι συνήθειες των κατοίκων της περιοχής έχουν επηρεαστεί από το εύφορο κλίμα, γεγονός που υποδεικνύεται από την εμφανή αγροτική δραστηριότητα και την οργανωμένη βλάστηση. Οι άγονες και καμένες περιοχές (κόκκινα τμήματα), εμφανίζονται πιο περιορισμένες και μικρότερες σε έκταση σε σχέση με τη «ζωντανή» βλάστηση. Σε αυτή την ανάλυση διακρίνεται εμφανώς η παρουσία της αστικής δραστηριότητας, η οποία είναι έντονη και συχνή, αλλά διατηρημένη σε μικρές συγκεντρώσεις οι οποίες οργανώνονται περιμετρικά του ποταμού Αλφειού. Δεδομένου ότι η σύσταση του νερού, φαίνεται αρκετά φυσιολογική και καθαρή, προκύπτει ότι επικρατεί περιβαλλοντική ισορροπία στη περιοχή. Τέλος, εμφανείς είναι και οι ορεινές εκτάσεις και οι υψομετρικές διακυμάνσεις της περιοχής.
