Εφαρμογές της φωτοερμηνείας και τηλεπισκόπησης στην αρχαιολογία
Από RemoteSensing Wiki
Αντικείμενο
Η ανάπτυξη μεθόδων ανίχνευσης θαμμένων αρχαιολογικών καταλοίπων, με αξιοποίηση των δυνατοτήτων της Φωτοερμηνείας-Τηλεπισκόπησης και των ψηφιακών επεξεργασιών τηλεπισκοπικών απεικονίσεων σε περιβάλλον G.I.S.. Περιοχή μελέτης αποτέλεσε ο νομός Μεσσηνίας, ένας χώρος με πληθώρα αρχαιολογικών θέσεων και καταλοίπων, εκ των οποίων ένα μεγάλο μέρος έχει ήδη εντοπισθεί (με συμβατικές αρχαιολογικές μεθόδους) και ανασκαφεί, ενώ ένας μικρός αριθμός θέσεων των οποίων το χωρικό σημείο εικάζεται (βάσει ιστοριογραφικών, βιβλιογραφικών και αρχαιολογικών στοιχείων), δεν έχει ακόμη εντοπισθεί: ένα τέτοιο σημείο είναι και ο όρμος της Βοϊδοκοιλιάς, στις δυτικές ακτές του νομού (Εικόνα 1).
Μεθοδολογία
Προτείνεται μια εξειδικευμένη μεθοδολογία για τον εντοπισμό αρχαιολογικών καταλοίπων τα οποία αφορούν σε νεκροταφεία και οικισμούς της Εποχής του Χαλκού σε ασβεστολιθικά εδάφη, έναν τύπο εδάφους που απαντάται ιδιαίτερα συχνά στον ελλαδικό χώρο. Συγκεντρώθηκαν, αναλύθηκαν και αξιολογήθηκαν όλες οι ιστοριογραφικές, βιβλιογραφικές και αρχαιολογικές πληροφορίες από τις οποίες προέκυψε η ισχυρή πιθανότητα ύπαρξης του αναζητούμενου αρχαιολογικού χώρου.
Επίσης αναλύθηκαν και αξιολογήθηκαν τα γεωλογικά στοιχεία της περιοχής του όρμου της Βοϊδοκοιλιάς, τόσο για τη σύγχρονη εποχή όσο και για την αρχαιότητα, ενώ παράλληλα μελετήθηκε και ο συσχετισμός γεωλογίας-γεωμορφολογίας με την ανάπτυξη οικισμών. Στη συνέχεια αξιοποιήθηκαν σχετικά χαρτογραφικά στοιχεία, έξι (6) στερεοσκοπικά ζεύγη αεροφωτογραφιών ποικίλων κλιμάκων από τη Γ.Υ.Σ. και το Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. καθώς και δύο (2) δορυφορικές τηλεπισκοπικές απεικονίσεις από το δορυφόρο IKONOS διακριτικής ικανότητας 1 μέτρου για την παγχρωματική ψηφιακή τηλεπισκοπική απεικόνιση και 4 μέτρων για την πολυφασματική ψηφιακή τηλεπισκοπική απεικόνιση.
Οι αεροφωτογραφίες και οι δορυφορικές τηλεπισκοπικές απεικονίσεις εξετάσθηκαν, παρατηρήθηκαν αναλογικά τόσο στη δισδιάτατη όσο και στην τρισδιάτατη εκδοχή τους, και κατόπιν (μετά και την ψηφιοποίηση των αεροφωτογραφιών) αποτέλεσαν αντικείμενο συστηματικών συνδυαστικών ψηφιακών επεξεργασιών εικόνας. Οι σχετικές επεξεργασίες και αναλύσεις με παράλληλη συνεκτίμηση των πορισμάτων των αρχαιολογικών διερευνήσεων οδήγησε στον εντοπισμό ενδιαφερόντων γραμμικών ιχνών και ιχνών/σκιών μικροαναγλύφου (Εικόνα 2).
Η ερμηνεία των ιχνών αυτών πραγματοποιήθηκε σε συχετισμό με τις μετεωρολογικές συνθήκες οι οποίες επικρατούσαν κατά τη στιγμή των τηλεπισκοπικών λήψεων, τα γεωλογικά δεδομένα της εν λόγω περιοχής, τα γεωμορφολογικά δεδομένα των περιόδων κατά τις οποίες εικάζεται η χρήση του χώρου, τα πρότυπα των οικισμών που εμφανίστηκαν κατά τις συγκεκριμένες αρχαιολογικές περιόδους, το σχηματισμό των οδικών δικτύων των ίδιων εποχών, τα αποτελέσματα του επίγειου ελέγχου και τέλος τα προϊόντα της γεωφυσικής διασκόπησης: προέκυψε η ισχυρή πιθανότητα ταυτοποίησης των ανιχνευθέντων στις τηλεπισκοπικές απεικονίσεις ιχνών με ίχνη υποδεικνύοντα θαμμένα αρχαιολογικά κατάλοιπα (Εικόνα 3).
Αποτελέσματα - Συμπεράσματα
Συνδυάζοντας τα στοιχεία που προέκυψαν από την εφαρμογή της φωτοερμηνευτικής μεθοδολογίας, την πραγματοποίηση του επίγειου ελέγχου, την υλοποίηση της γεωφυσικής διασκόπησης με τις μεθόδους της ηλεκτρικής τομογραφίας και του γεωραντάρ, μπορούμε να θεωρήσουμε εξαιρετικά πολύ πιθανή την ύπαρξη αρχαιολογικών καταλοίπων στο πλάτωμα το βορείως κείμενο της ανασκαμμένης περιοχής στο βόρειο βραχίονα του όρμου της Βοϊδοκοιλιάς. Ωστόσο, είναι απαραίτητη η επαλήθευση των πορισμάτων της παρούσης μελέτης και με την ανασκαφική σκαπάνη, με τη διεξαγωγή, σε πρώτη τουλάχιστον φάση, δοκιμαστικών τομών, με προτεραιότητα στην περιοχή του πλατώματος τη διερευνηθείσα και με τη μέθοδο της γεωφυσικής διασκόπησης.
Πηγή:
Α. Μ. Χρόνη (2011). Εφαρμογές της φωτοερμηνείας και τηλεπισκόπησης στην αρχαιολογία. Διδακτορική Διατριβή, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), Σχολή Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Τομέας Τοπογραφίας.
Εικόνα 1. Γενική άποψη της ευρύτερης περιοχής του όρμου της Βοϊδοκοιλιάς από το Βορρά.
Εικόνα 2. Σχεδιασμός και επίθεση με διανυσματικό επίπεδο (vector layer) των γραμμικών ιχνών και ιχνών σκιών μικροαναγλύφου.
Εικόνα 3. Επίθεση σε αεροφωτογραφία του έτους 1983: α) της γεωμετρικά διορθωμένης απόδοσης των αποτελεσμάτων της ηλεκτρικής τομογραφίας σε βάθος 2m κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και β) του συνόλου των ανιχνευθέντων, στις διαφορετικές τηλεπισκοπικές απεικονίσεις, ιχνών.
