Εφαρμογές των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών και της Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης στην Αρχαιολογία
Από RemoteSensing Wiki
Εφαρμογές των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών και της Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης στην Αρχαιολογία: Μια νέα προσέγγιση στην αρχαιολογική έρευνα και διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς
Συγγραφείς: Σαρρής Απόστολος, Γκιούρου Ανθή, Καρίμαλη Ευαγγελία, Κευγάς Ευάγγελος, Τοπούζη Σοφία, Soetens Steven
Λέξεις κλειδιά: GIS, Δορυφορική Τηλεπισκόπηση, Αρχαιολογική Έρευνα, Πολιτισμός, Διαχείριση
ΠΗΓΗ: [[1]]
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Τα τελευταία χρόνια η δορυφορική τηλεπισκόπηση και τα συστήματα γεωγραφικών πληροφοριών έχουν αλλάξει τον τρόπο διεξαγωγής της αρχαιολογικής έρευνας και διαχείρισης των πολιτισμικών πληροφοριών. Εξελιγμένα δορυφορικά καταγραφικά συστήματα απεικόνισης υψηλής χωρικής και φασματικής διακριτικής ανάλυσης σε συνδυασμό με τη χρήση GPS υψηλής ακρίβειας και βελτιωμένα συστήματα επεξεργασίας ψηφιακών εικόνων οδηγούν σε μια διαφορετική αποτύπωση των αρχαιολογικών χώρων. Σκοπός της συγκεκριμένης παρουσίασης είναι να αναλύσει τις σύγχρονες προκλήσεις που εμφανίζονται στην αρχαιολογική έρευνα και διαχείριση των πολιτισμικών μνημείων, μέσα από κάποια παραδείγματα τα οποία αναδεικνύουν τα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών ως την καταλληλότερη μέθοδο.
ΕΙΣΑΓΩΓΉ
Η επεξεργασία ψηφιακών δορυφορικών εικόνων και η ανάλυση των αντίστοιχων αποτελεσμάτων με γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών στις αρχαιολογικές έρευνες έχει αποφέρει σημαντικά αποτελέσματα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στη δημιουργία ολοκληρωμένων γεωγραφικών τραπεζών πολιτιστικής πληροφορίας. Η αναβάθμιση των δορυφορικών λήψεων και η χρήση GPS μεγάλης ακρίβειας οδηγούν στην αντιμετώπιση προβλημάτων που προκύπτουν από το μεγάλο όγκο αρχαιολογικών δεδομένων(ενταγμένων στο γεωγραφικό τους πλαίσιο) και την ανάγκη διαχείρισης των πολιτιστικών μνημείων υπό την πίεση των σύγχρονων αναπτυξιακών έργων.
ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΗ ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ
Τα τελευταία χρόνια η αποτύπωση των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων γίνεται μέσω δορυφορικών ψηφιακών εικόνων, οι οποίες προσφέρουν πολλές φασματικές πληροφορίες για μεγάλες εκτάσεις. Η καταγραφή της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας σε διαφορετικά μήκη κύματος υπερνικά τις συμβατικές αεροφωτογραφίες, καθώς προσφέρει περισσότερες πληροφορίες. Οι πληροφορίες λοιπόν, που αντλούμε από τα διαφορετικά μήκη κύματος απεικονίζουν διαφορετικές πληροφορίες και δίνουν τη δυνατότητα συσχέτισης και ταξινόμησης των πληροφοριών αυτών. Τα τελευταία χρόνια η αποτύπωση των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων γίνεται μέσω δορυφορικών ψηφιακών εικόνων οι οποίες προσφέρουν πολλές φασματικές πληροφορίες για μεγάλες εκτάσεις. Η ανάπτυξη των δορυφορικών τεχνικών της τηλεπισκόπησης (βελτίωση των καταγραφικών συστημάτων ως προς τη χωρική φασματική και ραδιομετρική τους ικανότητα και εξέλιξη των λογισμικών επεξεργασίας ψηφιακών δορυφορικών εικόνων) έχει προσφέρει μία νέα βάση σχετικά με την αρχαιολογική έρευνα, την περιβαλλοντική διαχείριση και την παρακολούθηση των οικοσυστημάτων. Η πλειονότητα των αρχαιολογικών ερευνητικών προγραμμάτων που χρησιμοποιούν ψηφιακές δορυφορικές εικόνες αποσκοπούν στην εξαγωγή περιβαλλοντικών πληροφοριών και στο συσχετισμό τους με τη θέση των αρχαιολογικών μνημείων και στη συσχέτιση των φασματικών υπογραφών των αρχαιολογικών θέσεων με την καταγραφή της έντασης ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας από τους πολυφασματικούς δέκτες των δορυφορικών συστημάτων. Πολύ σημαντικό επίσης είναι, ότι η δορυφορική τηλεπισκόπηση αποτελεί μία τεχνική απόκτησης αρχαιολογικών πληροφοριών χωρίς να χρειάζονται ανασκαφικές δραστηριότητες στην ευρύτερη περιοχή των αρχαιολογικών χώρων. Η δορυφορική τηλεπισκόπηση έχει χρησιμοποιηθεί για γεωμορφολογική μελέτη περιοχών διάφορων χωρών. Μία από αυτές είναι η περιοχή Βaux Valley της Γαλλίας, όπου εικόνες Spot και Landsat φανέρωσαν ένα σχέδιο των χρήσεων γης και του δικτύου μετακινήσεων της αρχαιότητας κατά τη διάρκεια της γεωλογικής περιόδου του Oλόκαινου.. Στην Ελλάδα η δορυφορική τηλεπισκόπηση χρησιμοποιήθηκε για τη μορφολογική μελέτη του Αχελώου και τέλος, το πρόγραμμα MARWP (Minnesota Archaeological Researches in the Western Peloponnese) χρησιμοποίησε δορυφορικές εικόνες για τη μελέτη των αρχιτεκτονικών μνημείων και των ιστορικών θέσεων της Πελοποννήσου καλύπτοντας την περίοδο 1.400 π.Χ -1950 μ.Χ. Εφόσον, υπάρχει ήδη ένας κατάλογος της ανακλαστικότητας φυσικών χαρακτηριστικών του εδάφους από τη ΝΑΣΑ για τους σκοπούς της δορυφορικής τηλεπισκόπησης, έτσι θα πρέπει και να δημιουργηθούν παρόμοιοι κατάλογοι τόσο για τους φυσικούς όσο και για τους πολιτισμικούς στόχους καθώς οι φασματικές υπογραφές των παραπάνω διαφοροποιούνται ανάλογα με το γεωγραφικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσονται.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ
Αν και θεωρητικά έχει γίνει αντιληπτό το ότι οι τεχνικές επεξεργασίας ψηφιακών εικόνων σε συνδυασμό με την ανάπτυξη συστημάτων πληροφοριών αποτελούν ένα κατάλληλο μέσο για την ανάπτυξη νέων προσεγγίσεων σχετικά με τη χωρική ανάλυση των αρχαιολογικών θέσεων και ιδιαίτερα τη διαχείριση των πολιτιστικών πόρων, λίγες είναι οι εφαρμογές αυτών στην αρχαιολογία με εξαίρεση τη Γαλλία, την Ολλανδία, τις ΗΠΑ και τη Σκωτία. Τα προγράμματα όμως αυτά, υστερούν ως προς την ακρίβεια των γεωγραφικών αποτυπώσεων, την απουσία ψηφιακών γεωγραφικών δεδομένων και δορυφορικών εικόνων και των αποτελεσμάτων από την επεξεργασία αυτών. Τα μοντέλα κατοίκησης, αποτελούν ενα νέο πεδίο έρευνας της αρχαιολογίας και σχετίζονται με τη διαχείριση των πολιτιστικών μνημείων και τη λήψη αποφάσεων σε αναπτυξιακά έργα. Η ανάπτυξη των μοντέλων αυτών βασίζεται στην επεξεργασία ψηφιακών εικόνων και άλλων περιβαλλοντικών πληροφοριών και τη διαδικασία της ταξινόμησης η οποία επιτρέπει τη μαθηματική ανάλυση χωρικά συνεχών μεταβλητών και την απεικόνιση αυτών. Η κατασκευή μοντέλων εντοπισμού απαιτεί τη στατιστική συσχέτιση ορισμένων περιβαλλοντικών παραμέτρων με γνωστούς αρχαιολογικούς χώρους με στόχο τη χωρική και φασματική διαφοροποίηση περιοχών που μπορεί να έχουν αρχαιολογικό ενδιαφέρον.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΗΣ ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ
Ο σχετικά μικρός αριθμός εφαρμογών δορυφορικής χαρτογράφησης και εντοπισμού αρχαιολογικών θέσεων μπορεί πιθανόν οφείλεται στους περιορισμούς που θέτει η χωρική ανάλυση των απεικονίσεων, η επεξεργασία και ερμηνεία των αποτελεσμάτων και η διαθεσιμότητα των δεδομένων μέχρι σήμερα. Ο ινδικός δορυφόρος IRS-1C με 5,8 μέτρα χωρική διακριτικότητα είναι το καλύτερο δορυφορικό σύστημα απεικόνισης σε σχέση με τη χωρική ανάλυση. Το ραντάρ του διαστημικού λεωφορείου(Shuttling Imaging Radar-SIR) και ο ιαπωνικός δορυφόρος JERS έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά για την απεικόνιση περιοχών που χαρακτηρίζονται από έντονα φαινόμενα ερημοποίησης και ξηρασίας. Επίσης, άλλα δορυφορικά συστήματα τηλεπισκόπησης χρησιμοποιούνται με επιτυχία για τον εντοπισμό αρχαιολογικών θέσεων(π.χ το πρόγραμμα Ζeugma και το ’Νikopolis Project’’). Από όλα τα παραπάνω λοιπόν, συμπεραίνουμε ότι τα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών προσφέρουν νέες δυνατότητες στην αρχαιολογική έρευνα μέσω της επεξεργασίας και συσχέτισης διαφορετικών αρχαιολογικών και περιβαλλοντικών μεταβλητών αναβαθμίζοντας έτσι τόσο την αρχαιολογία όσο και τον τρόπο διαχείρισης των αρχαιολογικών μνημείων.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Παρά το γεγονός ότι αρκετές επιτυχίες αρχαιολογικών ερευνών και διαχείρισης πολιτισμικών μνημείων οφείλονται στην εφαρμογή της δορυφορικής τηλεπισκόπησης και των γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών, τα αποτελέσματα των εφαρμογών αυτών ούτε έχουν γίνει πλήρως αποδεκτά από την αρχαιολογική κοινότητα ούτε έχουν λάβει την ευρύτητα που θα έπρεπε. Οι συνεχείς βελτιώσεις χωρικής και φασματικής ανάλυσης των καταγραφικών συστημάτων και η διαθεσιμότητα ενός μεγαλύτερου εύρους τηλεπισκοπικών απεικονίσεων θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στον εντοπισμό, την αποτύπωση και τον έλεγχο των αρχαιολογικών θέσεων. Η τηλεπισκόπηση σε συνδυασμό με τα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών, αποτελούν ένα μοναδικό μέσο αναπαράστασης του αρχαίου περιβάλλοντος και των τάσεων κατοίκησης αυτού μέσω της μοντελοποίησης. Η ραγδαία αύξηση των αρχαιολογικών δεδομένων και ερευνών, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις σε αυτά (π.χ. ερημοποίηση, διάβρωση εδάφους κ.ά.) αλλά και η πίεση που προέρχεται από νεότερα αναπτυξιακά έργα ,καθιστούν αναπόφευκτη τη χρήση των G.I.S και της τηλεπισκόπησης ως κατάλληλα εργαλεία διαχείρισης, προστασίας και συντήρησης των πολιτισμικών πόρων, με τη μελλοντική προϋπόθεση της αντιμετώπισης της συνοχής και διάχυσης των αποτελεσμάτων αυτών για την καλύτερη αξιοποίηση και βελτίωση των πολιτισμικών γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών.
Γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών στην αρχαιολογική έρευνα της Ιτάνου. Σύνθεση αρχαιολογικών, τοπογραφικών, γεωφυσικών, δορυφορικών δεδομένων
