Δείκτες δασικής βιοποικιλότητας στις κολομβιανές Άνδεις
Από RemoteSensing Wiki
Εισαγωγή
Η περιοχή των βόρειων Άνδεων περικλείει μερικές από τις 200 περιοχές προτεραιότητας για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας (WWF, 1997), λόγω της μοναδικής βιοποικιλότητάς της και του βαθμού κινδύνου που αντιμετωπίζει. Η περιοχή φιλοξενεί μια μεγάλη ποικιλία ενδιαιτημάτων, τα οποία έχουν ευνοήσει την εξέλιξη ενός μεγάλου αριθμού φυτικών και ζωικών ειδών, γεγονός που συνέβαλε στην αναγνώριση της Κολομβίας ως μιας από τις πιο ανομοιογενείς χώρες στον κόσμο (Mittermeier et al., 1999). Οι κολομβιανές Άνδεις έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Λόγω του ρυθμού μετατροπής των φυσικών οικοσυστημάτων και της μείωσης της βιοποικιλότητας, ολόκληρα οικοσυστήματα και ένας μεγάλος αριθμός ειδών παρουσιάζουν υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης. Οι απώλειες αυτές, έχουν σοβαρές επιπτώσεις στα αγαθά και τις υπηρεσίες που προσφέρονται από την περιοχή και μπορεί να επηρεάσουν την ανάπτυξη των κοινωνικών και οικονομικών δραστηριοτήτων του τοπικού πληθυσμού (WWF, 2001).
Στόχος της εφαρμογής
Ένας τρόπος για την κατανόηση των σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων και του περιβάλλοντός τους, είναι η μελέτη του οικοσυστήματος και ο προσδιορισμός των κοινωνικο-οικονομικών διεργασιών. Η προσέγγιση αυτή επιτρέπει στις περιβαλλοντικές αρχές να στρέψουν την προσοχή τους στις περιοχές προτεραιότητας διατήρησης ή να αναπτύξουν μοντέλα για την εξήγηση των μελλοντικών σεναρίων (Rudas et al., 2002). Η μελέτη της βιοποικιλότητας σε τοπικό επίπεδο έχει το οικοσύστημα ως μονάδα από το οποίο η δομή και η σύνθεση αναλύονται. Το οικοσύστημα χρησιμεύει ως βάση για ένα πρόγραμμα παρακολούθησης (Josse et al., 2003). Η παρούσα μελέτη συμπεριέλαβε την ανάλυση της δομής του οικοσυστήματος και κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες στις κολομβιανές Άνδεις, ως μέρος του προγράμματος με τίτλο «Διατήρηση και βιώσιμη χρήση της βιοποικιλότητας στις κολομβιανές Άνδεις». Το πρόγραμμα αυτό διενεργείται από το Ινστιτούτο Humboldt, και θα χρησιμεύσει ως βάση για ένα πρόγραμμα παρακολούθησης της βιοποικιλότητας.
Περιοχή μελέτης
Η Κολομβία μοιράζεται την περιοχή των Άνδεων με τη Βενεζουέλα, το Περού, το Εκουαδόρ και τη Βολιβία, καταλαμβάνοντας το 23% της συνολικής περιοχής (28.771km2). Παρατηρούνται πολλοί διαφορετικοί τύποι βλάστησης ως αποτέλεσμα της ποικιλότητας του κλίματος, της γεωλογίας, της γεωμορφολογίας και του εδάφους, μεταξύ των οποίων τα páramos, (ψηλά) ανδικά και υπο-ανδικά δάση και ξηροφυτικά είδη, αναγνωρισμένα διεθνώς για τη μοναδικότητα και την ευθραυστότητά τους. Οι κολομβιανές Άνδεις απλώνονται από την περιοχή Serranía de Perijá, 2000km νότια μέχρι το λεγόμενο Nudo de los Pastos, στα σύνορα με το Εκουαδόρ.
Χαρτογραφική αποτύπωση των οικοσυστημάτων
Η χαρτογράφηση των οικοσυστημάτων βασίζεται στη γενική διαπίστωση ότι τα οικοσυστήματα οριοθετούνται από τις ιδιοκτησίες γης και το βαθμό της δουλειάς. Η βάση δεδομένων δημιουργείται με τέτοιο τρόπο που η κλίμακα συνδέεται με το επίπεδο των λεπτομερειών στις πληροφορίες των ζωντανών οργανισμών. Η επεξεργασία της χαρτογράφισης του οικοσυστήματος γίνεται με ιεραρχικό τρόπο, επιτρέποντας την εφαρμογή του μοντέλου σε διαφορετικές περιοχές της χώρας και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε ποικίλες χωρικές και χρονικές κλίμακες (Bayle 1996, Rodríguez et al., 2004). Χρησιμοποιώντας εργαλεία τηλεπισκόπησης και ΓΣΠ, τα οικοσυστήματα αναγνωρίστηκαν με επιβλεπόμενη ερμηνεία 40 πολυ-φασματικών Landsat TM και ETM εικόνων, κλίμακας 1:250.000. Η διαδικασία αυτή έγινε για δύο περιόδους: 1985-1987 και 1998-2003. Οι πληροφορίες συμπληρώθηκαν και με έρευνα στο πεδίο. Οι εικόνες επεξεργάστηκαν με τη χρήση των λογισμικών ERDAS imagine v 8.3 και ArcGis v 8.2 και ενσωματώθηκαν σε βάση δεδομένων του Microsoft Access®. Η οπτικοποίηση έλαβε χώρα με το ESRI Map Objects®.
Δείκτες
Ακολουθώντας το σχήμα κατάσταση-πίεση-απόκριση, που εκτιμά τη βιοποικιλότητα σε μια δεδομένη στιγμή, τις ανθρώπινες δραστηριότητες που την απειλούν και την απόκριση της κοινωνίας μέσω της περιβαλλοντικής πολιτικής (Ortiz et al., 2004), μετρήθηκαν κάποιοι δείκτες που βοηθούν στην ανίχνευση και παρακολούθηση ειδών-κλειδιών της βιοποικιλότητας με στόχο τη διατήρηση και τη βιώσιμη χρήση τους. Εφαρμόζοντας ΓΣΠ και οικολογία του τοπίου, λήφθηκαν οι δείκτες (περιοχή, πλούτος, κατακερματισμός και επαναφορά) της κατάστασης των οικοσυστημάτων από το χάρτη των οικοσυστημάτων. Οι δείκτες της κατάστασης και της πίεσης, λαμβάνοντας υπ’ όψιν οικονομικούς, κοινωνικούς, δημογραφικούς και παράγοντες παραγωγής, υπολογίστηκαν από δεδομένα από τα Departamento Nacional de Planeación (DPN), Ministerio de Agricultura, Departamento Administrativo Nacional de Estadísticas (DANE) και Instituto de Hidrología, Meteorología y Estudios Ambientales (IDEAM). Η αντιπροσώπευση των οικοσυστημάτων στο σύνολο των προστατευόμενων περιοχών στις κολομβιανές Άνδεις, χρησιμοποιήθηκε ως ο δείκτης απόκρισης.
Αποτελέσματα και συζήτηση
Για τις κολομβιανές Άνδεις, αναγνωρίστηκαν τέσσερις τύποι διαφορετικών μορφών ανάπτυξης του χώρου με 162 διαφορετικά οικοσυστήματα. Σε γενικές γραμμές, παρατηρούνται διαδικασίες μεγάλου κατακερματισμού στην περιοχή σε σύγκριση με άλλες περιοχές της χώρας, γεγονός που συνδέεται με την κοινωνικο-οικονομική δυναμική της χώρας. Η πυκνότητα του πληθυσμού και η οικονομική δραστηριότητα είναι δυνητικά καταστροφικές για τη βιοποικιλότητα. Η περιοχή συγκεντρώνει περισσότερο από το 69% του πληθυσμού της χώρας με πυκνότητα ανάμεσα σε 1,5 και 2,8 ανά ha. Αλλαγές στις χρήσεις γης προς γεωργικές και κτηνοτροφικές χρήσεις έχουν μετατρέψει τους δασικούς σχηματισμούς. Ο κατακερματισμός είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα, καθώς λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης τα εναπομείναντα οικοσυστήματα υπόκεινται σε μείωση της βιοποικιλότητάς τους, σε χαμηλή γονιδιακή ροή και εξαφάνιση του πληθυσμού τους. Η μελέτη αυτή είναι μέρος ενός υψηλής προτεραιότητας προγράμματος που έχει ως κύριο στόχο την αύξηση της διατήρησης, της γνώσης και της βιώσιμης χρήσης της βιοποικιλότητας της περιοχής. Είναι, επίσης, μέρος της φάσης ελέγχου του προγράμματος, με το οποίο οι αλλαγές στη βιοποικιλότητα μπορούν να συγκριθούν. Αναμένεται στο μέλλον να χρησιμοποιηθεί η πολλαπλής κλίμακας ανάλυση των δεικτών κατάστασης και η αναγνώριση της αποψίλωσης που θα βοηθήσει στο σχεδιασμό και την ερμηνεία μοντέλων πρόγνωσης που θα σχετίζονται με τη δυναμική δασικών οικοσυστημάτων, ως μια προσπάθεια να δοθούν τα εργαλεία στον πολιτικό κόσμο για τη διατήρηση και διαχείριση της βιοποικιλότητας.
