YARDANG

Από RemoteSensing Wiki

Ένα yardang είναι ένας βράχος ή εξόγκωμα που συναντάται στην έρημο και δημιουργείται από τη λειαντική δράση του αέρα. Τα Yardang είναι επιμήκη εξογκώματα των οποίων το μήκος είναι τρεις ή και περισσότερες φορές μεγαλύτερο από το πλάτος τους και που όταν τα παρατηρούμε από ψηλά μοιάζουν με κύτη (αμπάρι) πλοίου. Προς την πλευρά που φυσάει ο άνεμος σχηματίζεται μια απότομη πλευρά που σταδιακά χαμηλώνει και στενεύει προς την απάνεμη πλευρά.

Ετυμολογία

Η ίδια η λέξη είναι τουρκικής καταγωγής και σημαίνει «απότομο ανάχωμα», και εισήχθη για πρώτη φορά στον αγγλόφωνο κόσμο από τον Σουηδό εξερευνητή Sven Anders Hedin το 1903.

Περιγραφή

Μια yardang σχηματίζεται από συνεκτικό-συμπαγές υλικό. Πρώτος ο Hedin βρήκε τα yardangs(πήλινα γλυπτά σμιλευμένα από τον αέρα) στην αποξηραμένη κοίτη του Kurruk-Daria στην Κεντρική Ασία. Ωστόσο, yardangs συναντώνται στις περισσότερες ερήμους σε όλη την υδρόγειο. Ανάλογα με τους ανέμους και τη σύνθεση της λάσπης και της άμμου από τα οποία έχει λαξευθεί, τα yardangs μπορεί να έχουν πολύ ασυνήθιστο σχήμα - μερικά μοιάζουν με διάφορα αντικείμενα ή ακόμη και ανθρώπους.

Yardangs υπάρχουν σε πολλά μεγέθη, και χωρίζονται σε τρεις διαφορετικές κατηγορίες: mega-yardangs, meso-yardangs, και micro-yardangs. Τα mega-yardangs μπορεί να έχουν αρκετά χιλιόμετρα μήκος και εκατοντάδες μέτρα ύψος. Τα meso-yardangs έχουν συνήθως λίγα μέτρα ύψος και 10 με 15 μέτρα μήκος, και τα micro-yardangs έχουν μόνο μερικά εκατοστά ύψος.

Μεγάλη συγκέντρωση από mega-yardangs έχει βρεθεί κοντά στα όρη Τιμπέστι στην κεντρική Σαχάρα. Υπάρχει ένα διάσημο yardang στο "Hole in the Rock" στο Papago Park στο Φοίνιξ της Αριζόνα, ένας βραχώδης σχηματισμός με μια σχεδόν κυκλική οπή μέσα σε αυτόν. Άλλο yardang στην Αριζόνα είναι το Window Rock, κοντά στην πόλη του Window Rock. Είναι ένας λόφος 60 μέτρων από ψαμμίτη με μια πολύ μεγάλη κυκλική οπή στο κέντρο του. Ορισμένοι γεωλόγοι υποστηρίζουν ότι η Μεγάλη Σφίγγα(Great Sphinx) της Αιγύπτου είναι ένα επεξεργασμένο yardang. Εικόνες από τον Άρη δείχνουν ότι κορυφογραμμές yardang συναντώνται σε μεγάλο αριθμό εκεί, παρέχοντας οπτική υποστήριξη στη θεωρία ότι ο Άρης είχε στο παρελθόν υπόγεια ύδατα καθώς τα περισσότερα yardangs δημιουργούνται από ιζηματογενή πετρώματα που αρχικά εναποτίθενται μέσω ποτάμιων ή θαλάσσιων μηχανισμών.

Σχηματισμός

Τα yardangs δημιουργούνται σε περιβάλλοντα όπου το νερό είναι περιορισμένο και οι άνεμοι που επικρατούν είναι ισχυροί, μιας κατεύθυνσης και φέρουν ένα λειαντικό φορτίο ιζημάτων. Ο άνεμος κόβει τα χαμηλότερα τμήματα πετρωμάτων που βρίσκονται σε παράλληλες κορυφογραμμές που βαθμιαία διαβρώνονται και σχηματίζουν ξεχωριστούς λόφους που έχουν πια τη μοναδική μορφή ενός yardang. Αυτή η διαδικασία σχηματίζει ένα πεδίο γεμάτο yardang που έχουν περίπου το ίδιο μέγεθος και που συνήθως αποκαλούνται στόλος λόγω της ομοιότητάς τους με τα κατώτατα σημεία των πλοίων. Εναλλακτικά, ένα yardang μπορεί να προέρχεται από τη μετακίνηση των αμμοθινών που αφήνουν πίσω τους συμπαγείς πυρήνες. Καθώς η διαδικασία του σχηματισμού συνεχίζεται, ένα χαμηλότερο αυλάκι σχηματίζεται γύρω από τη βάση του yardang.

Αυτά συνήθως δημιουργούνται από μαλακά πετρώματα όπως siltstone(πέτρα από λάσπη), ψαμμίτη, αργιλικό σχιστόλιθο και ασβεστόλιθο, αλλά έχουν επίσης παρατηρηθεί και σε κρυσταλλικά πετρώματα, όπως σχιστόλιθο και γνευσίτη.

Πηγή: wikipedia.org