ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΥΨΗΛΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΥ ΥΨΗΛΗΣ ΕΥΚΡΙΝΕΙΑΣ ΣΤΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΜΕΝΩΝ ΕΚΤΑΣΕΩΝ
Από RemoteSensing Wiki
Καρτέρης Μ., Κούτσιας Ν. και Μαλλίνης Γ.
1. Εισαγωγή
Η λανθασμένη χρήση των φυσικών πόρων αλλά και η ανεύθυνη στάση των ανθρώπων απειλούν την οικολογική ισορροπία του πλανήτη δημιουργώντας πολλά προβλήματα, όπως οι δασικές πυρκαγιές που σε παγκόσμιο επίπεδο καταστρέφουν χιλιάδες στρέμματα βλάστησης ετησίως. Η παρουσίαση αυτή στοχεύει στην τεκμηρίωση της αναγκαιότητας χρήσης σύγχρονων μεθόδων τηλεπισκόπησης στην Ελλάδα για την παρακολούθηση δασικών πυρκαγιών. Η Χώρα μας χαρακτηρίζεται από παρατεταμένα ξηρά καλοκαίρια, ισχυρούς ανέμους και από εύφλεκτους τύπους βλάστησης με αποτέλεσμα την ετήσια αύξηση του αριθμού των πυρκαγιών και των καμένων εκτάσεων. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, τα τελευταία 30 χρόνια καταγράφηκαν πάνω από 25.000 πυρκαγιές και καταστράφηκαν πάνω από 6.600.000 στρέμματα δασών, δασικών εκτάσεων και λιβαδιών. Οι δασικές πυρκαγιές αποτελούν πολύπλοκο φαινόμενο που επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως η τοπογραφία, η καύσιμη ύλη και οι καιρικές συνθήκες. Οι παραδοσιακές διαχειριστικές τεχνικές αδυνατούν να προσδιορίσουν με ακρίβεια τη χωρική κατανομή του κινδύνου με αποτέλεσμα να μην υλοποιούνται ορθά και στο σωστό χρόνο οι απαραίτητες ενέργειες κατά τις 3 κύριες φάσεις που χαρακτηρίζουν τη διαχείριση των πυρκαγιών (πριν την έναρξή της, κατά τη διάρκεια αυτής και μετά την κατάσβεση). Η ανάπτυξη των δορυφορικών συστημάτων μπορεί να συμβάλλει ενεργά στη διαχείριση και αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού, με αποτελεσματικότητα και με ακρίβεια.
2. Καταγραφή άμεσων επιπτώσεων μετά τις πυρκαγιές
Ο εντοπισμός της θέσης των σημείων έναρξης της πυρκαγιάς, η χαρτογράφηση και ο υπολογισμός της καμένης έκτασης καθώς και τα επίπεδα καταστροφής ανά δασικό είδος έχουν τεράστια σημασία για την εκτίμηση των οικονομικών και οικολογικών απωλειών, τον προσδιορισμό την χαρτογράφηση των αλλαγών κάλυψης γης και για την εκτίμηση μακροπρόθεσμων συνεπειών. Για την απογραφή των καμένων εκτάσεων μπορούν να χρησιμοποιηθούν δορυφορικές εικόνες υψηλής διακριτικής ικανότητας, όπως Landsat και SPOT και δορυφορικές εικόνες χαμηλής διακριτικής ικανότητας, όπως NOAA. Παρά το γεγονός ότι έχουν προκύψει διάφορες δυσκολίες, όπως σύγχυση μεταξύ καμένων επιφανειών και σκιών, η ακρίβεια χαρτογράφησης έχει «αγγίξει» το 90% και συνεπώς η τηλεπισκόπηση αποτελεί γρήγορο και αξιόπιστο τρόπο διαχείρισης δασικών πυρκαγιών. Η χρήση δορυφορικών εικόνων με τη μέθοδο της ταξινόμησης πριν και μετά από μια πυρκαγιά μπορεί να προσφέρει πολλές πληροφορίες, χωρικές και ποσοτικές, σχετικά με τις ζημιές που υπέστησαν τα διάφορα είδη βλάστησης. Επιπλέον μπορούν να διακριθούν οι εκτάσεις βλάστησης που δεν επηρεάστηκαν και να εκτιμηθεί η ένταση της καταστροφής.
3. Επιχειρησιακή εφαρμογή της δορυφορικής τηλεπισκόπησης για την χαρτογράφηση των καμένων εκτάσεων στην Ελλάδα
Στο εργαστήριο Δασικής Διαχειριστικής και Τηλεπισκόπησης του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έχει εφαρμοστεί μια πρότυπη μεθοδολογική προσέγγιση σε πολλές πυρκαγιές των τελευταίων χρόνων η οποία στοχεύει στην επιχειρησιακή χαρτογράφηση των καμένων εκτάσεων, με τις ιδιομορφίες του ελληνικού τοπίου. Η προσέγγιση αυτή διέπεται από βασικούς άξονες που πρέπει να αποτελούν πυλώνες κάθε επιχειρησιακού συστήματος χαρτογράφησης, όπως η ελαχιστοποίηση των χρονικών απαιτήσεων, η ανάπτυξη μεθόδων με αντικειμενικότητα και η μεγιστοποίηση της ακρίβειας. Για την καλύτερη διαχείριση των αναγκών που προκύπτουν από την ιδιαιτερότητα του ελληνικού τοπίου προτείνεται η χρήση δορυφορικών εικόνων Landsat διότι η πολύ καλή χωρική διακριτική ικανότητα προσφέρει ποικίλες δυνατότητες, όπως η χαρτογράφηση μη καμένων περιοχών εντός της περιμέτρου της πυρκαγιάς και η χαρτογράφηση της έντασης της φωτιάς και των επιπέδων καταστροφής που προκλήθηκαν. Η απογραφή, παρακολούθηση και ανάλυση των επιπτώσεων μιας δασικής πυρκαγιάς σε επιχειρησιακό επίπεδο απαιτούν την ανάπτυξη ενός Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών μέσω του οποίου θα προκύπτουν και λύσεις ή σενάρια για την βέλτιστη διαχείριση του προβλήματος. Επιπλέον, μετά την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της ταξινόμησης, θα μπορούν να μετατραπούν οι δορυφορικές ψηφιακές εικόνες σε διανυσματική μορφή, προκειμένου να εισαχθούν άλλης μορφής πληροφορίες, όπως κλιματολογικά στοιχεία, και να δημιουργηθούν θεματικοί χάρτες.
4. Παραδείγματα επιχειρησιακής εφαρμογής δορυφορικών δεδομένων για την χαρτογράφηση των καμένων εκτάσεων
Τα δορυφορικά δεδομένα χρησιμοποιούνται σε επιχειρησιακό επίπεδο για την ολοκληρωμένη διαχείριση δασικών πυρκαγιών σε πολλές χώρες, ακόμη και στην Ασία, γεγονός που αποδεικνύει ότι τέτοιες τεχνολογίες μπορούν να εφαρμοστούν και σε κράτη με περιορισμένους οικονομικούς πόρους. Το παράδειγμα της Ινδονησίας προκαλεί έντονο ενδιαφέρον καθώς έχει αναπτύξει ολοκληρωμένο πρόγραμμα διαχείρισης δασικών πυρκαγιών, σε συνεργασία με την Γερμανία, που χρησιμοποιεί δορυφορική τηλεπισκόπηση σε συνδυασμό με Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών. Από την εφαρμογή του προγράμματος αυτού προέκυψε ότι η ακρίβεια εκτίμησης του ποσοστού καταστροφής των δασικών εκτάσεων είναι περιορισμένη ενώ η χαρτογράφηση και οριοθέτηση της περιμέτρου των καμένων εκτάσεων παρουσιάζει μεγάλη ακρίβεια και είναι επιχειρησιακά εφαρμόσιμη.
5. Συμπεράσματα
Γίνεται λοιπόν ξεκάθαρη η σπουδαία σημασία της τηλεπισκόπησης στην εκτίμηση των επιπτώσεων μιας δασικής πυρκαγιάς αλλά και στην διαχείρισή τους μετέπειτα και για αυτό το λόγο θα πρέπει να εφαρμοστεί ολοκληρωμένο επιχειρησιακό πρόγραμμα στην Ελλάδα. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί το μοντέλο της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, που έχει στεφτεί με μεγάλη επιτυχία, καθώς δεν απαιτεί πολλούς οικονομικούς πόρους διότι βασίζεται στην επεξεργασία των δορυφορικών εικόνων από ερευνητικά ιδρύματα τα οποία αποστέλλουν άμεσα τα αποτελέσματα στους αρμόδιους φορείς (κυρίως η Δασική Υπηρεσία) προκειμένου να δράσουν με αποτελεσματικότητα. Πρέπει ουσιαστικά να δημιουργηθεί ένας φορέας με στόχο να συντονίζει τη Δασική Υπηρεσία και την Πυροσβεστική Υπηρεσία με τα ερευνητικά ιδρύματα έτσι ώστε να εξασφαλιστεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό η προστασία των φυσικών πόρων της χώρας.
Πηγή: [www.fria.gr]
