Μακροχρόνια παρακολούθηση της δυναμικής της βλάστησης στο Εθνικό Πάρκο οροσειράς Ροδόπης.

Από RemoteSensing Wiki

Αναθεώρηση της 22:56, 24 Φεβρουαρίου 2023

Πρωτότυπος τίτλος: Long-Term Monitoring of Vegetation Dynamics in the Rhodopi Mountain Range National Park-Greece.

Συγγραφείς: Ξόφης Παντ., Σπηλιώτης Α. Ιωάν., Χατζηγιοβανάκης Στ. και Χρυσομαλίδου Σ. Αναστ.

Παν/κό Ίδρυμα: Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, Σχολή Γεωτεχνικών Επιστημών, Διεθνές Παν/μιο της Ελλάδος, GR66100, Δράμα

Δημοσιεύθηκε: MDPI Open Access Journals, Forests 13, 377 (2022)

Σύνδεσμος πρωτότυπου κειμένου: [1]

Λέξεις-Κλειδιά: Landsat, τηλεπισκόπηση, εγκατάλειψη γης, ετερογένεια τοπίου

1. Εισαγωγή

Η τάση αστυφιλίας και μετανάστευσης στην Ελλάδα κατά τις δεκαετίες ‘50-’70, που ακολούθησαν το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και τον εμφύλιο, είχαν σαν αποτέλεσμα την εγκατάλειψη των αγροτικών και κτηνοτροφικών δραστηριοτήτων στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές. Σε συνδυασμό με τη γήρανση του πληθυσμού, οι βοσκότοποι άρχισαν να μειώνονται σε μέγεθος και η απόσταση μεταξύ τους αυξήθηκε, τα λιβάδια μετατράπηκαν σταδιακά σε θαμνώδη βλάστηση και, τελικά, τα δάση αναπτύχθηκαν εις βάρος των γεωργικών εκτάσεων και των βοσκοτόπων. Παρόμοια τάση αλλαγής χρήσης/κάλυψης γης, υπάρχει στην Ευρώπη τα τελευταία 30 χρόνια. Οι αλλαγές αυτές μπορεί να έχουν σημαντικές περιβαλλοντικές και κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις, θετικές και αρνητικές, αναλόγως των στόχων διατήρησης και διαφόρων τοπικών παραγόντων. Η αποκατάσταση των δασών μπορεί να μειώσει τη διάβρωση του εδάφους, να αυξήσει τη βιοποικιλότητα και να δημιουργήσει δεξαμενές άνθρακα. Ωστόσο, μπορεί να οδηγήσει, επίσης, στη μείωση πολλών ημιφυσικών, ανοικτών ενδιαιτημάτων που διατηρούνταν από την παραδοσιακή διαχείριση της γης με σημαντικό αρνητικό αντίκτυπο στο τοπίο, τη βιοποικιλότητα, το οικοσύστημα, τη δυναμική και τη βιωσιμότητα των ορεινών περιοχών. Ο ευρύτερος σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η διερεύνηση των αλλαγών της βλάστησης από τις αρχές της δεκαετίας του ‘80 (όταν η εγκατάλειψη της γεωργίας έφτασε στο αποκορύφωμά της) έως το 2019, στο Εθνικό Πάρκο Ροδόπης, κάνοντας χρήση πολυχρονικών δεδομένων Landsat. Πιο συγκεκριμένοι στόχοι αποτελούν: (α) η διερεύνηση του βαθμού πύκνωσης της βλάστησης και της απώλειας ανοικτών οικοτόπων διαχρονικά, με χρήση ορισμένων δεικτών, (β) η ποσοτικοποίηση των παρατηρούμενων αλλαγών και (γ) οι πιθανές επιπτώσεις τους στη βιοποικιλότητα και στον κίνδυνο πυρκαγιών.

2. Υλικά και Μέθοδοι

2.1. Περιοχή Μελέτης

Εικόνα 1: Τοποθεσία της περιοχής μελέτης και χαρακτηριστικά τοπίου και ορεογραφίας.

Η περιοχή μελέτης είναι το Εθνικό Πάρκο Oροσειράς Ροδόπης (εφεξής EΠΟΡ) στη βόρεια Ελλάδα, το οποίο καταλαμβάνει περίπου 175.000 εκτάρια με υψομετρικό εύρος 20-2.022μ. υψόμετρο (βλ. Εικόνα 1). Η οροσειρά της Ροδόπης αποτελεί το φυσικό σύνορο μεταξύ Ελλάδας-Βουλγαρίας με το 18% μόνο της έκτασής της να βρίσκεται σε ελληνικό έδαφος.

Μεγάλες εκτάσεις του ΕΠΟΡ βρίσκονται κάτω από εθνικό ή διεθνές καθεστώς προστασίας. Συγκεκριμένα: επτά (7) περιοχές του Εθνικού Πάρκου έχουν ενταχθεί στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000 (δύο από αυτές ως Ειδικές Προστατευόμενες Περιοχές και πέντε ως Ειδικές Ζώνες Διατήρησης), δύο (2) περιοχές έχουν κηρυχθεί ω Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης, επτά (7) περιοχές ως Καταφύγια Άγριας Ζωής, ενώ τρεις (3) περιοχές έχουν χαρακτηριστεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ως Βιογενετικά Αποθέματα. Σχεδόν το 60% των ευρωπαϊκών ειδών βλάστησης συναντάται εδώ, καθιστώντας την περιοχή πολύ σημαντική για την διατήρηση της βιοποικιλότητας. Οι κύριοι τύποι κάλυψης της γης είναι: κωνοφόρα μαύρης πεύκης (Pinus nigra), δασική πεύκη (P. sylvestris L.), ερυθρελάτη (Picea abies L.), οξιά (Fagus sylvatica L.), σημύδα (Betula pendula Roth), βελανιδιά (Quercus sp.), αειθαλή πλατύφυλλα, ανοικτές εκτάσεις που διατηρούνται λόγω ανθρωπογενών δραστηριοτήτων, κυρίως βοσκοτόπια, καθώς και ένα μικρό ποσοστό γεωργικών εκτάσεων. Επίσης, το Εθνικό Πάρκο είναι πλούσιο σε βιοποικιλότητα άγριας ζωής, φιλοξενώντας είδη όπως: η καφέ αρκούδα (Ursus arctos), ο γκρίζος λύκος (Canis lupus), το κόκκινο ελάφι (Cervus elaphus), ο χρυσαετός (Aquila chrysaetos) κ.ά.

2.2. Δεδομένα τηλεπισκόπησης