Νησιωτικό τόξο
Από RemoteSensing Wiki
(Διαφορές μεταξύ αναθεωρήσεων)
| Γραμμή 6: | Γραμμή 6: | ||
Ένα νησιωτικό τόξο είναι γεωλογικός-γεωγραφικός σχηματισμός μεγάλης κλίμακας, που δημιουργείται λόγω της κίνησης των τεκτονικών πλακών, και πιο συγκεκριμένα στο σημείο επαφής μιας ωκεάνειας με μια ηπειρωτική πλάκα. Αποτελεί κοινό φαινόμενο σε αρκετά μέρη του κόσμου, ενώ συναντάται και στο νότιο Ελλαδικό χώρο, (Κρήτη, | Ένα νησιωτικό τόξο είναι γεωλογικός-γεωγραφικός σχηματισμός μεγάλης κλίμακας, που δημιουργείται λόγω της κίνησης των τεκτονικών πλακών, και πιο συγκεκριμένα στο σημείο επαφής μιας ωκεάνειας με μια ηπειρωτική πλάκα. Αποτελεί κοινό φαινόμενο σε αρκετά μέρη του κόσμου, ενώ συναντάται και στο νότιο Ελλαδικό χώρο, (Κρήτη, | ||
| - | Κύρια χαρακτηριστικά | + | == Χαρακτηριστικά == |
| - | + | === Κύρια χαρακτηριστικά === | |
| - | Οι Αλεούτιες Νήσοι, ανοιχτά της Αλάσκας, αποτελούν άλλο ένα καλό παράδειγμα νησιωτικού τόξου. Βόρεια του τόξου υπάρχουν πολλά ηφαίστεια που αποτελούν μέρος του λεγόμενου Κύκλου της φωτιάς (Ring of Fire).Τα κύρια χαρακτηριστικά ενός νησιωτικού τόξου είναι: | + | [[File:Island arc of Aleutian trench.jpg|thumb|Left|250px|Οι [[Αλεούτιες Νήσοι]], ανοιχτά της Αλάσκας, αποτελούν άλλο ένα καλό παράδειγμα νησιωτικού τόξου. Βόρεια του τόξου υπάρχουν πολλά ηφαίστεια που αποτελούν μέρος του λεγόμενου [[Κύκλος της φωτιάς|Κύκλου της φωτιάς]] ''(Ring of Fire)''.]] |
| + | Τα κύρια χαρακτηριστικά ενός νησιωτικού τόξου είναι: | ||
| + | * Η '''πρόταφρος''', που είναι μια στενή περιοχή όπου παρατηρούνται μεγάλα βάθη στη θάλασσα. Βρίκεται στο σημείο επαφής των δυο πλακών και χοντρικά ακολουθεί το σχήμα τους στη συγκεκριμένη περιοχή. Τέτοιος σχηματισμός είναι και το [[Χάσμα των Μαριαννών]], το σημείο με το μεγαλύτερο βάθος θάλασσας στον πλανήτη (περίπου 10.000 m). Σχηματίζεται καθώς η ωκεάνεια πλάκα καμπυλώνεται προς τα κάτω, "τραβώντας" ταυτόχρονα, λόγω τριβής, και το άκρο της ηπειρωτικής και βαθαίνοντας έτσι την τάφρο. | ||
| + | * Το καθαυτό '''νησιωτικό τόξο''', όπου η ηπειρωτική πλάκα ανυψώνεται λόγω της πίεσης που δέχεται από την καταβυθιζόμενη ωκεάνεια. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός αρχιπελάγους νησιών, σε καμπυλωτή διάταξη (ή βουνών αν πρόκειται για ηπειρωτική πλάκα που δεν καλύπτεται από θάλασσα). | ||
| + | * Η '''οπισθόταφρος''', που είναι μια ρηχή κι εκτεταμένη θάλασσα πίσω από το τόξο. Για τη δημιουργία της υπάρχουν διάφορες θεωρίες, από τις οποίες η επικρατέστερη υποστηρίζει ότι σχηματίζεται καθώς το τμήμα επαφής της ηπειρωτικής πλάκας μετακινείται προς την ωκεάνεια (λόγω των κινήσεων του υποκείμενου μάγματος), και ο κενός χώρος πίσω του γεμίζει με μάγμα. Μια άλλη θεωρία αναφέρει πως η αβαθής θάλασσα σχηματίζεται όταν το νησιωτικό τόξο εμφανιστεί σε κάποια απόσταση από τις ακτές, οπότε πίσω του παγιδεύεται ένα μέρος του πρώην ωκεανού/θάλασσας. | ||
| + | * Την εμφάνιση ενός '''ηφαιστειακού τόξου''' πίσω από το νησιωτικό, που καλείται "δευτερεύον τόξο", είναι παράλληλο προς το νησιωτικό κι αποτελείται από μια αλυσίδα ηφαιστειογενών νησιών, όπου παρατηρείται ηφαιστειακή και [[γεωθερμία|γεωθερμική]] δραστηριότητα. Η δημιουργία του είναι αποτέλεσμα της ανόδου λόγω της άνωσης, όπως αναφέρθηκε, του λιωμένου υλικού της καταβυθιζόμενης πλάκας, που τρυπά την υπερκείμενη ηπειρωτική και προκαλεί ηφαιστειακή δραστηριότητα στην επιφάνειά της. | ||
| - | + | === Δευτερεύοντα χαρακτηριστικά === | |
| - | + | ||
| - | + | ||
| - | + | ||
| - | + | ||
Τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά ενός νησιωτικού τόξου είναι: | Τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά ενός νησιωτικού τόξου είναι: | ||
| + | * Η εμφάνιση μιας '''βαρυτομετρικής ανωμαλίας''' ([[ανωμαλία Bouguer]]), μιας διαταραχής δηλαδή στην τιμή της επιτάχυνσης της [[βαρύτητα|βαρύτητας]] σε όλο το μήκος του τόξου. Το φαινόμενο αυτό προκαλείται επειδή πλέον ο χώρος κάτω από την ηπειρωτική πλάκα δεν περιλαμβάνει μόνο υλικό του μανδύα (κανονική περίπτωση) αλλά και τμήμα της ελαφρύτερης, σε σχέση με το μανδύα, ωκεάνειας πλάκας. Αυτό ισοδυναμεί με έλειμμα μάζας, σε σχέση με την κανονική περίπτωση, και άρα διαταραχή στην τιμή του g. | ||
| + | * Μια διαταραχή στη '''ροή θερμότητας''' από το εσωτερικό της γης προς την επιφάνεια. Συγκεκριμένα η ροή αυτή δεν είναι ομοιόμορφη κατά μήκος του τόξου: στην πρόταφρο είναι μικρότερη από το κανονικό (λόγω της καταβύθισης ψυχρού επιφανειακού υλικού σε βάθος μέσα στον μανδύα) ενώ στην οπισθόταφρο είναι αρκετές φορές μεγαλύτερη από το κανονικό, γεγονός που οφείλεται στην άνοδο του μάγματος της τηγμένης καταβυθιζόμενης πλάκας και της εμφάνισης ηφαιστειακών-γεωθερμικών φαινομένων. | ||
| + | * Τέλος, η εμφάνιση της λεγόμενης [[Ζώνη Benioff|Ζώνης Benioff]], μια περιοχής δηλαδή πίσω από το νησιωτικό τόξο που δίνει σεισμούς με αυξανόμενο [[εστιακό βάθος]] όσο απομακρυνόμαστε από το τόξο. Η ζώνη αυτή εμφανίζεται λόγω της καταβυθιζόμενης πλάκας, που κατεβαίνει σε όλο και μεγαλύτερο βάθος πίσω από το τόξο, και της αποκόλλησης τμημάτων της καθώς λιώνει. | ||
| - | + | == Νησιωτικά τόξα στον κόσμο == | |
| - | + | ||
| - | + | * Οι [[Αλεούτιες νήσοι]] | |
| - | + | * Οι [[Κουρίλες νήσοι]] | |
| - | Οι Αλεούτιες νήσοι | + | * Η [[Ιαπωνία]] |
| - | Οι Κουρίλες νήσοι | + | * Οι [[Φιλιππίνες]] |
| - | Η Ιαπωνία | + | * Τα [[Νησιά Μαριάνες]] |
| - | Οι Φιλιππίνες | + | * Η [[Τόνγκα]] και τα [[Νησιά Κερμαντέκ]] |
| - | Τα Νησιά Μαριάνες | + | * Τα [[Νησιά Ριουκιού]], νότια της Ιαπωνίας |
| - | Η Τόνγκα και τα Νησιά Κερμαντέκ | + | * Τα [[Νησιά Ογκασαβάρα]] |
| - | Τα Νησιά Ριουκιού, νότια της Ιαπωνίας | + | * Το Νότιο [[Αιγαίο Πέλαγος|Αιγαίο]] και η [[Πελοπόννησος]] |
| - | Τα Νησιά Ογκασαβάρα | + | * Τα [[Νησιά Ανταμάν]] και [[Νησιά Νικομπάρ|Νικομπάρ]] στην Ινδία |
| - | Το Νότιο Αιγαίο και η Πελοπόννησος | + | * Τα [[Νησιά Μενταβάι]] στη [[Σουμάτρα]] |
| - | Τα Νησιά Ανταμάν και Νικομπάρ στην Ινδία | + | * Οι [[Μικρές Σούνδες]] ανάμεσα στη Σουμάτρα και την Αυστραλία |
| - | Τα Νησιά Μενταβάι στη Σουμάτρα | + | * Τα [[Νησιά Τανιμπάρ]] και [[Νησιά Κάι|Κάι]] κοντά στο [[Τιμόρ]] |
| - | Οι Μικρές Σούνδες ανάμεσα στη Σουμάτρα και την Αυστραλία | + | * Τα [[Νησιά Σολομώντα]] |
| - | Τα Νησιά Τανιμπάρ και Κάι κοντά στο Τιμόρ | + | * Οι [[Μικρές Αντίλλες]] |
| - | Τα Νησιά Σολομώντα | + | * Η [[Νότιος Γεωργία και Νότιοι Σάντουιτς Νήσοι]], νότια της Αργεντινής. |
| - | Οι Μικρές Αντίλλες | + | * Το [[Τόξο της Σούνδα]] |
| - | Η Νότιος Γεωργία και Νότιοι Σάντουιτς Νήσοι, νότια της Αργεντινής. | + | * Η [[Νέα Ζηλανδία]] |
| - | Το Τόξο της Σούνδα | + | |
| - | Η Νέα Ζηλανδία | + | |
Αναθεώρηση της 23:07, 1 Ιουνίου 2010
Ένα νησιωτικό τόξο είναι γεωλογικός-γεωγραφικός σχηματισμός μεγάλης κλίμακας, που δημιουργείται λόγω της κίνησης των τεκτονικών πλακών, και πιο συγκεκριμένα στο σημείο επαφής μιας ωκεάνειας με μια ηπειρωτική πλάκα. Αποτελεί κοινό φαινόμενο σε αρκετά μέρη του κόσμου, ενώ συναντάται και στο νότιο Ελλαδικό χώρο, (Κρήτη,
Πίνακας περιεχομένων |
Χαρακτηριστικά
Κύρια χαρακτηριστικά
Αρχείο:Island arc of Aleutian trench.jpg
Οι Αλεούτιες Νήσοι, ανοιχτά της Αλάσκας, αποτελούν άλλο ένα καλό παράδειγμα νησιωτικού τόξου. Βόρεια του τόξου υπάρχουν πολλά ηφαίστεια που αποτελούν μέρος του λεγόμενου Κύκλου της φωτιάς (Ring of Fire).
Τα κύρια χαρακτηριστικά ενός νησιωτικού τόξου είναι:
- Η πρόταφρος, που είναι μια στενή περιοχή όπου παρατηρούνται μεγάλα βάθη στη θάλασσα. Βρίκεται στο σημείο επαφής των δυο πλακών και χοντρικά ακολουθεί το σχήμα τους στη συγκεκριμένη περιοχή. Τέτοιος σχηματισμός είναι και το Χάσμα των Μαριαννών, το σημείο με το μεγαλύτερο βάθος θάλασσας στον πλανήτη (περίπου 10.000 m). Σχηματίζεται καθώς η ωκεάνεια πλάκα καμπυλώνεται προς τα κάτω, "τραβώντας" ταυτόχρονα, λόγω τριβής, και το άκρο της ηπειρωτικής και βαθαίνοντας έτσι την τάφρο.
- Το καθαυτό νησιωτικό τόξο, όπου η ηπειρωτική πλάκα ανυψώνεται λόγω της πίεσης που δέχεται από την καταβυθιζόμενη ωκεάνεια. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση ενός αρχιπελάγους νησιών, σε καμπυλωτή διάταξη (ή βουνών αν πρόκειται για ηπειρωτική πλάκα που δεν καλύπτεται από θάλασσα).
- Η οπισθόταφρος, που είναι μια ρηχή κι εκτεταμένη θάλασσα πίσω από το τόξο. Για τη δημιουργία της υπάρχουν διάφορες θεωρίες, από τις οποίες η επικρατέστερη υποστηρίζει ότι σχηματίζεται καθώς το τμήμα επαφής της ηπειρωτικής πλάκας μετακινείται προς την ωκεάνεια (λόγω των κινήσεων του υποκείμενου μάγματος), και ο κενός χώρος πίσω του γεμίζει με μάγμα. Μια άλλη θεωρία αναφέρει πως η αβαθής θάλασσα σχηματίζεται όταν το νησιωτικό τόξο εμφανιστεί σε κάποια απόσταση από τις ακτές, οπότε πίσω του παγιδεύεται ένα μέρος του πρώην ωκεανού/θάλασσας.
- Την εμφάνιση ενός ηφαιστειακού τόξου πίσω από το νησιωτικό, που καλείται "δευτερεύον τόξο", είναι παράλληλο προς το νησιωτικό κι αποτελείται από μια αλυσίδα ηφαιστειογενών νησιών, όπου παρατηρείται ηφαιστειακή και γεωθερμική δραστηριότητα. Η δημιουργία του είναι αποτέλεσμα της ανόδου λόγω της άνωσης, όπως αναφέρθηκε, του λιωμένου υλικού της καταβυθιζόμενης πλάκας, που τρυπά την υπερκείμενη ηπειρωτική και προκαλεί ηφαιστειακή δραστηριότητα στην επιφάνειά της.
Δευτερεύοντα χαρακτηριστικά
Τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά ενός νησιωτικού τόξου είναι:
- Η εμφάνιση μιας βαρυτομετρικής ανωμαλίας (ανωμαλία Bouguer), μιας διαταραχής δηλαδή στην τιμή της επιτάχυνσης της βαρύτητας σε όλο το μήκος του τόξου. Το φαινόμενο αυτό προκαλείται επειδή πλέον ο χώρος κάτω από την ηπειρωτική πλάκα δεν περιλαμβάνει μόνο υλικό του μανδύα (κανονική περίπτωση) αλλά και τμήμα της ελαφρύτερης, σε σχέση με το μανδύα, ωκεάνειας πλάκας. Αυτό ισοδυναμεί με έλειμμα μάζας, σε σχέση με την κανονική περίπτωση, και άρα διαταραχή στην τιμή του g.
- Μια διαταραχή στη ροή θερμότητας από το εσωτερικό της γης προς την επιφάνεια. Συγκεκριμένα η ροή αυτή δεν είναι ομοιόμορφη κατά μήκος του τόξου: στην πρόταφρο είναι μικρότερη από το κανονικό (λόγω της καταβύθισης ψυχρού επιφανειακού υλικού σε βάθος μέσα στον μανδύα) ενώ στην οπισθόταφρο είναι αρκετές φορές μεγαλύτερη από το κανονικό, γεγονός που οφείλεται στην άνοδο του μάγματος της τηγμένης καταβυθιζόμενης πλάκας και της εμφάνισης ηφαιστειακών-γεωθερμικών φαινομένων.
- Τέλος, η εμφάνιση της λεγόμενης Ζώνης Benioff, μια περιοχής δηλαδή πίσω από το νησιωτικό τόξο που δίνει σεισμούς με αυξανόμενο εστιακό βάθος όσο απομακρυνόμαστε από το τόξο. Η ζώνη αυτή εμφανίζεται λόγω της καταβυθιζόμενης πλάκας, που κατεβαίνει σε όλο και μεγαλύτερο βάθος πίσω από το τόξο, και της αποκόλλησης τμημάτων της καθώς λιώνει.
Νησιωτικά τόξα στον κόσμο
- Οι Αλεούτιες νήσοι
- Οι Κουρίλες νήσοι
- Η Ιαπωνία
- Οι Φιλιππίνες
- Τα Νησιά Μαριάνες
- Η Τόνγκα και τα Νησιά Κερμαντέκ
- Τα Νησιά Ριουκιού, νότια της Ιαπωνίας
- Τα Νησιά Ογκασαβάρα
- Το Νότιο Αιγαίο και η Πελοπόννησος
- Τα Νησιά Ανταμάν και Νικομπάρ στην Ινδία
- Τα Νησιά Μενταβάι στη Σουμάτρα
- Οι Μικρές Σούνδες ανάμεσα στη Σουμάτρα και την Αυστραλία
- Τα Νησιά Τανιμπάρ και Κάι κοντά στο Τιμόρ
- Τα Νησιά Σολομώντα
- Οι Μικρές Αντίλλες
- Η Νότιος Γεωργία και Νότιοι Σάντουιτς Νήσοι, νότια της Αργεντινής.
- Το Τόξο της Σούνδα
- Η Νέα Ζηλανδία
