Σύγκλιση οπτικών μέσων: Γεωχωρική ανάλυση και ανάλυση ανοικτού κώδικα στην τεκμηρίωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων

'''Πρωτότυπος Τίτλος:''' A Convergence of Visuals: Geospatial and Open Source Analysis in Human Rights Documentation

'''Συγγραφέας:''' Christoph Koettl

'''Πηγή:''' [Visual Imagery and Human Rights Practice][http://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-75987-6_4]. Edited by Sandra Ristovska and Monroe Price. Palgrave Macmillan, 2018, pp. 57-66.



'''Περίληψη:'''

Το κεφάλαιο εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο οπτικό υλικό που συλλέγεται μέσα από τεχνολογίες τηλεπισκόπησης, όπως οι δορυφόροι, καθώς και οπτικοακουστικό υλικό που παράγεται από τους πολίτες (π.χ. φωτογραφίες, βίντεο), καθίσταται τα τελευταία χρόνια προοδευτικά ολοένα και πιο χρήσιμο για την τεκμηριωμένη καταγραφή παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτω ανά τον κόσμο. 

Ο συγγραφέας, με προϋπηρεσία ως αναλυτής εικόνων για τη Διεθνή Αμνηστία, παρουσιάζει αρκετές μελέτες περιπτώσεων κατά τις οποίες τεχνολογίες τηλεπισκόπησης αξιοποιήθηκαν ερευνητικά σε εστίες κρίσιμων συγκρούσεων των τελευταίων ετών, όπως η Νιγηρία, το Σουδάν, η Συρία, και το Μπουρουντί. Η συλλογιστική του συγγραφέα στηρίζεται σε μια παραδοχή: παραδοσιακά, η πρόσβαση σε οπτικό υλικό που παράγεται από δορυφόρους αποτελούσε αποκλειστικό προνόμιο των κεντρικών κρατών. 

Ωστόσο, η ανάδυση μιας αγοράς που παρέχει δορυφορικές λήψεις υψηλής ευκρίνειας ανά την υφήλιο επιτρέπει σε διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις, τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ), αλλά και στη «δημοσιογραφία των πολιτών» (citizen journalist) αφενός να τεκμηριώνουν με ισχυρό οπτικό υλικό παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, παρακάμπτοντας τον κυβερνητικό έλεγχο στην ροή των πληροφοριών, και αφετέρου να επικοινωνούν οπτικά τα ευρήματά τους σε ένα ευρύ ακροατήριο καθώς και τους ίδιους τους φορείς λήψης αποφάσεων. 

Συνδυαστικά, υποστηρίζει ο συγγραφέας, η δυνατότητα της τεκμηρίωσης μέσα από την αξιοποίηση τεχνολογιών τηλεπισκόπησης και στη συνέχεια της επικοινωνίας των ευρημάτων, υποδηλώνει μια μετατόπιση ισχύος υπέρ των ερευνητών που θέτουν υπό εξέταση τέτοιου είδους περιστατικά. 

'''Εισαγωγή:'''

Το 1999, στο Commercial Satellite Imagery Comes of Age. Issues in Science and Technology Online, οι Florini και Dehqanzada προέβησαν σε μια εκτίμηση για τον ρόλο που θα είχε το δορυφορικό υλικό στην τεκμηρίωση παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Συγκεκριμένα, σημείωναν πως:

[Οι νέοι δορυφόροι] μετατοπίζουν την εξουσία από τους πρώην κατόχους των μυστικών στους πρόσφατα ενημερωμένους. Αυτό έχει επιπτώσεις στην εθνική κυριαρχία, στην ικανότητα των εταιρειών να κρατούν μυστικές τις πληροφορίες ιδιοκτησίας και στην ισορροπία δυνάμεων μεταξύ της κυβέρνησης και εκείνων που βρίσκονται εκτός αυτής.

Ο συγγραφέας του παρόντος επιστημονικού κεφαλαίου, Christoph Koettl, εργάστηκε επί σειρά ετών στη Διεθνή Αμνηστία καταγράφοντας με δορυφορικές εικόνες και άλλες μορφές οπτικών δεδομένων παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εξαίρει τους δύο συντάκτες για την διορατικότητά τους, πίσω στο 1999, να εντοπίσουν τις νέες ισορροπίες που φέρνουν οι δορυφόροι. Παράλληλα, προβαίνει σε μια πρακτική ανάλυση των συγκεκριμένων τρόπων με τους οποίους οι δορυφόροι μετατοπίζουν πράγματι την εξουσία, υποστηρίζοντας αφενός πως οι νέες δορυφορικές τεχνολογίες εκδημοκρατίζουν την πρόσβαση στην πληροφορία, αφετέρου επιτρέπουν την αμφισβήτηση του κυβερνητικού ελέγχου και την ενίσχυση του ρόλου που επιτελούν οι ερευνητές γύρω από ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Ο συντάκτης αναφέρει πως η τηλεπισκόπηση, «ιδίως μέσω μιας διαστημικής προσέγγισης με τη μορφή δορυφορικών εικόνων, έχει γίνει ένα τυπικό εργαλείο για τους ερευνητές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τα τελευταία 15 χρόνια». Δορυφορικές εικόνες υψηλής ανάλυσης έχουν αξιοποιηθεί για την τεκμηρίωση διαφόρων κατηγοριών παραβιάσεων του Διεθνούς Ανθρωπιστικού Δικαίου (ΔΑΔ), όπως επιθέσεις κατά αμάχων ή προστατευόμενων περιοχών, ή κατεδαφίσεις κτιρίων.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, αναδεικνύονται οι προοπτικές που προκύπτουν από τη διάδοση των κινητών τηλεφώνων που διαθέτουν κάμερες και την αύξηση της διείσδυσης του διαδικτύου ανά τον κόσμο. Η συγκυρία αυτή, υποστηρίζει ο συγγραφέας, «επιτρέπει στους ερευνητές να συνδεθούν με ένα παγκόσμιο, εξαιρετικά αποκεντρωμένο δίκτυο αισθητήρων». 

Ο συνδυασμός αυτών των δύο πηγών (δορυφορικές εικόνες, υλικό που παράγουν κινητά τηλέφωνα) μπορεί να προσφέρει μια ισχυρή και ολοκληρωμένη εικόνα των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Προκειμένου να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά και με αξιοπιστία, ωστόσο, απαιτείται εκπαίδευση των ερευνητών στον ανοικτό κώδικα και τη γεωχωρική ανάλυση, και την επαλήθευση των ευρημάτων, καθώς οι ίδιες δυνατότητες μπορούν να αξιοποιηθούν καταχρηστικά για προπαγάνδα ή για τη διάδοση παραπληροφόρησης.

'''Μελέτες περιπτώσεων:'''

- Τον Ιανουάριο του 2015, ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων χρησιμοποίησαν δορυφορικές εικόνες για να καταγράψουν την πιο καταστροφική επίθεση της Μπόκο Χαράμ σε κοινότητες αμάχων στη βορειοανατολική Νιγηρία, μια περιοχή απρόσιτη για ανεξάρτητους παρατηρητές και δημοσιογράφους.

- Σε μια άλλη περίπτωση από τη Νιγηρία, το 2014, η ανάλυση από τη Διεθνή Αμνηστία ενός βίντεο που είχε ληφθεί από πολίτη κατέστησε δυνατό να τεκμηριωθεί η άμεση συμμετοχή στελεχών των αρχών ασφαλείας της χώρας σε εγκλήματα πολέμου. 

- Ο συνδυασμός των δύο μεθόδων (δορυφορικές εικόνες, υλικό κινητών τηλεφώνων) επέτρεψε την αποκάλυψη μαζικών τάφων στο Μπουρουντί το 2016. Αρχικά, στη διάθεση των ερευνητών τέθηκε ένα σύντομο βίντεο, η ανάλυση του οποίου έφερε ως αποτέλεσμα ορισμένα σημεία γεωγραφικού ενδιαφέροντος (π.χ. ένα εγκατελειμμένο κτίριο, φοινικόδεντρα). Η ανάλυση δορυφορικών εικόνων στο Google Earth επέτρεψε την ταυτοποίηση του σημείου, ενώ περαιτέρω αναλύσεις δορυφορικών εικόνων επέτρεψαν να φανεί η ελαφρά αναγέννηση της βλάστησης, που υποδείκνυε ότι επρόκειτο πράγματι για το σημείο στο οποίο είχαν δημιουργηθεί μαζικοί τάφοι. 

'''Συμπεράσματα:'''

Ο συνδυασμός των δορυφορικών εικόνων και του υλικού που παράγεται από τα κινητά τηλέφωνα των πολιτών ανά τον κόσμο μπορεί να αποτελέσει κρίσιμο ερευνητικό εργαλείο για την διερεύνηση παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή και εγκλημάτων πολέμου. 

Ειδικά στην περίπτωση της τηλεπισκόπησης, η πρόσβαση των ερευνητών σε δορυφορικές εικόνες υψηλής ευκρίνειας αμφισβητεί τη θέση ισχύος των κρατών, που είχαν αποκλειστική πρόσβαση σε αυτές και αναπόφευκτα τον έλεγχο της ροής των πληροφοριών.

Ωστόσο, τα δορυφορικά δεδομένα απαιτούν τεχνικές δεξιότητες και εξειδικευμένο λογισμικό για την επεξεργασία, την ανάλυση, αλλά και την επαλήθευση των στοιχείων ούτως ώστε να μην χρησιμοποιηθούν για τακτικές προπαγάνδας.