Τηλεπισκόπηση και περιφερειακή γεωμορφολογική χαρτογράφηση σε GIS: ένα εργαλείο σχεδιασμού των χρήσεων γης στις αναπτυσσόμενες χώρες

'''Αντικείμενο Εφαρμογής:''' Τηλεπισκόπηση και αστικός χώρος

'''Πρωτότυπος Τίτλος:''' « Remote sensing and GIS-based regional geomorphological mapping—a tool for land use planning in developing countries »

'''Συγγραφείς:''' G. Bocco, M. Mendoza, A. Velazquez

'''Δημοσιεύθηκε: ''' '' Geomorphology, Volume 39, Issues 3–4, August 2001, Pages 211-219. ''

'''Πηγή:''' [http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0169555X01000277] 

'''Λέξεις Κλειδιά:''' γεωμορφολογική χαρτογράφηση, σχεδιασμός χρήσεων γης, τηλεπισκόπηση, GIS, Μεξικό.


'''Περίληψη'''
Ο σχεδιασμός των χρήσεων γης και η χαρτογράφηση της μεταβλητότητάς τους, αποτελούν σημαντικές παραμέτρους για τις αναπτυσσόμενες χώρες και για τον ορθό χωροταξικό σχεδιασμό. Αντικείμενο του παρόντος άρθρου αποτελεί η παρουσίαση μεθόδου ταχείας χαρτογράφησης εδάφους σε κλίμακες αναγνώρισης 1:250.000 και ημι-λεπτομερείς 1:50.000, για περαιτέρω αξιολόγηση της γης και σχεδιασμό των χρήσεων της σε μεγάλες περιοχές, όπως η πολιτεία Michoacan, στο κεντρικό-δυτικό Μεξικό. Στόχος είναι η ανάπτυξη σχεδίων χαρτογράφησης για μελλοντική χρήση από πολεοδόμους και οικολογικούς φορείς.

'''Εισαγωγή'''
Ο σχεδιασμός των χρήσεων γης είναι αποτέλεσμα του συμβιβασμού μεταξύ του περιβαλλοντικού δυναμικού και της κοινωνικής ζήτησης, ενώ έχει ρόλο ζωτικής σημασίας για τις αναπτυσσόμενες χώρες με σοβαρή περιβαλλοντική και δημογραφική υποβάθμιση (Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας, 1995). Στο Μεξικό, αν και μεγάλο μέρος του πληθυσμού της ζει κάτω από τα όρια της φτώχειας, σε αγροτικές κοινότητες και διαχειρίζεται το 80% των δασικών εκτάσεων, (Thoms and Betters, 1998), τα δεδομένα των φυσικών πόρων είναι είτε ελλιπή είτε μη ενημερωμένα, ενώ δεν χρησιμοποιούνται και σε επίπεδο ανάλυσης (Brodnig and Mayer, 2000). Για το λόγο αυτό θα παρουσιασθεί, μια χαρτογραφική μέθοδος εδάφους, με στόχο τη γρήγορη και αποτελεσματική καταγραφή των χρήσεων γης και την αξιολόγησή τους, σε περιοχές που υπάρχουν οι παραπάνω ελλείψεις.

[[ Αρχείο:rs_wiki_eikona16.png | thumb | right | Εικ. 1. Χάρτης τοποθεσίας περιοχής μελέτης. Πηγή: [http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0169555X01000277] ]]

'''Περιοχή μελέτης'''
Η πολιτεία Michoacan του Μεξικού (εικ. 1), (έκτασης 60.000 km^2 και 4 εκατ. κατοίκων), χαρακτηρίζεται από έντονη μεταβολή στις χρήσεις γης και αποψίλωση. Το οικονομικό πρότυπο παρουσιάζει αδυναμία, ενώ το κλίμα και το ανάγλυφο ποικίλουν (Επιτροπής Περιβαλλοντικής Συνεργασίας, 1997). 

'''Προσέγγιση: ταξινόμηση τοπίου και γεωμορφολογίας'''
Η χαρτογράφηση του εδάφους (χωροταξικός σχεδιασμός), θεωρήθηκε ως καλύτερη προσέγγιση για την εδαφική ταξινόμηση. Τεχνολογικές εξελίξεις που χρησιμοποιήθηκαν και στην παρούσα μελέτη, είναι τα γεωγραφικά πληροφοριακά συστήματα (GIS, ILWIS) για την ενσωμάτωση δεδομένων, σε συνδυασμό με τα τηλεπισκοπικά (χωροχρονικές αναλύσεις), (Walsh et al., 1998), το μοντέλο ψηφιακής ανύψωσης (εξαγωγή δεδομένων από τοπογραφικούς χάρτες), (Giles and Franklin, 1998) και τα αυτοματοποιημένα πλαίσια αξιολόγησης της γης (Rossiter, 1990). Η τελική προσέγγιση συνοψίζεται στις γεωμορφές ως αποδεκτοί ολοκληρωμένοι ταξινομητές του τοπίου και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να το καθορίσουν σε χωριστά τμήματα. Σε συνδυασμό με στατιστικές αναλύσεις επίσης (άλγεβρα Boolean), ποσοτικοποιήθηκαν οι συνιστώσες του τοπίου. Χαρτογραφήθηκε λοιπόν η περιοχή μελέτης σε επίπεδο 1:250.000 και σμικρύνθηκε σε 1:50.000, εστιάζοντας σε διαφορετικά γεωμορφολογικά και τοπικά κριτήρια.

[[ Αρχείο:rs_wiki_pinakas3.jpg | thumb | right | Πίν. 1. Σημαντικές γεωμορφές με εμφανές ανάγλυφο. Πηγή: [http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0169555X01000277] ]]

[[ Αρχείο:rs_wiki_pinakas4.jpg | thumb | right | Πίν. 2. Σημαντικές γεωμορφές με μη εμφανές ανάγλυφο. Πηγή: [http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0169555X01000277] ]]

[[ Αρχείο:rs_wiki_pinakas5.jpg | thumb | right | Πίν. 3. Γεωμορφολογικές περιοχές που χαρακτηρίζονται από τη λιθολογία, το κυρίαρχο έδαφος και την κάλυψη γης. Πηγή: [http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0169555X01000277] ]]

'''Μέθοδος και υλικά'''
Τα αποτελέσματα της περιοχής παρουσιάστηκαν, σε πέντε χάρτες 1:250.000 (24 χάρτες 1:50.000). Σε περιφερειακό επίπεδο παράχθηκαν τοπογραφικοί (ανάγλυφο) και λιθολογικοί χάρτες (1:50.000). Στόχος της διαδικασίας χαρτογράφησης που ακολουθήθηκε, είναι η παραγωγή χαρτών περιγραφικών χωρίς απώλεια γεωμορφολογικής ποιότητας.

Η περιοχή χωρίστηκε σε δύο μεγάλες ομάδες, με και χωρίς σημαντικό ανάγλυφο. Για την πρώτη ομάδα, διαφοροποιήθηκαν τέσσερις γεωμορφολογικές περιοχές (σύμφωνα με το ύψος των λόφων), ενώ στη δεύτερη ομάδα σχηματίστηκαν άλλες τέσσερις περιοχές: κοιλάδες, πεδιάδες, ψηλές πεδιάδες και πευκοδάση. Τα κριτήρια διάκρισης και των δύο ομάδων δίδονται στους πίνακες 1, 2. Η κυρίαρχη βλάστηση και κάλυψη γης ερμηνεύθηκαν οπτικά μέσω εικόνων Landsat. Οι κατηγορίες χαρτογράφησης ήταν τα τροπικά ξηρά δάση, τα εύκρατα δάση, οι θάμνοι-λιβάδια, οι καλλιέργειες και το ανθρωπογενές περιβάλλον. Τα φασματικά κριτήρια αποτελούνται από υψόμετρα, κλίμα, τύπο του βράχου και ανάγλυφο. Τα ψηφιοποιήθηκαν σε GIS. Για την οριοθέτηση της κάλυψης γης, ερμηνεύθηκαν σε 1:50.000 και 1:80.000 πανχρωμικές ασπρόμαυρες, επικεντρώνοντας σε μια ηφαιστειακή περιοχή κοντά στην Morelia, του Michoacan. Λόγω των περιορισμών της κλίμακας οι παραπάνω οντότητες μπορεί να βρίσκονται σε περισσότερες από μία περιφερειακές μονάδες (πίν. 3). Η οριοθέτηση της βλάστησης διαφοροποίησε ορισμένες από τις κατηγορίες που ορίζονται παραπάνω.
Εικ. 2. Σημαντικές γεωμορφολογικές περιοχές.

[[ Αρχείο:rs_wiki_eikona18.jpg | thumb | right | Εικ. 3. Ημι-λεπτομερής ανάλυση των γεωμορφών, των κυρίαρχων εδαφών και της κάλυψης της γης. Δείτε την περιγραφή της χαρτογράφησης στον Πίνακα 3. Πηγή: [http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0169555X01000277] ]]

[[ Αρχείο:rs_wiki_pinakas6.jpg | thumb | right | Πίν. 4. Ποσοτική κατανομή των γεωμορφών και της κυρίαρχης κάλυψης. Πηγή: [http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0169555X01000277] ]]

'''Αποτελέσματα και συζήτηση'''
Τα αποτελέσματα της χαρτογράφησης παρουσιάζονται  στις εικόνες 2, 3 και τα ποσοτικά στοιχεία στον πίνακα 4. Στο Michoacan η σοβαρή αποψίλωση των δασών παρατηρείται σε απότομα εδάφη και περιοχές ακαταλληλότητας για άλλες χρήσεις εκτός από κάλυψη δασών. Οι αποψιλωμένες περιοχές εγκαταλείπονται και άλλες μη παραγωγικές χρήσεις επικρατούν (κάνναβη). Οι περιοχές ακαταλληλότητας ή δυνητικά συγκρουόμενων χρήσεων γης μπορούν επομένως να επιτρέψουν τη μείωση της μελλοντικής έρευνας και πολιτικής ανησυχίας. Στο ημι-λεπτομερές επίπεδο, διακρίθηκαν τα αποτελέσματα παρουσίας μεμονωμένων σχηματισμών γης. Τα αποτελέσματα αυτά μπορούν να συνδυαστούν περαιτέρω με τα κατάλληλα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα για τη διατύπωση κατευθυντήριων γραμμών για τον προγραμματισμό των χρήσεων γης και γενικότερα του σχεδιασμού (Εθνικό Ινστιτούτο Οικολογίας Μεξικό, λεκάνη Cuitzeo).

'''Συμπεράσματα'''
Στον 21ο αιώνα, οι επιστήμονες πρέπει να αναλάβουν δράση για να εξασφαλίσουν ότι οι υπεύθυνοι για τη χάραξη πολιτικής λαμβάνουν τις αποφάσεις τους με βάση τις καλύτερες διαθέσιμες πληροφορίες (Alberts, 2000).

Η προσέγγιση και τα αποτελέσματα που συζητήθηκαν σε αυτό το κείμενο συμφωνούν με την ιδέα των γεωμορφολόγων που επηρεάζουν την κοινωνική λήψη αποφάσεων (Gupta and Ahmad, 1999). Ειδικά στις χώρες του Τρίτου Κόσμου που αναζητούν στρατηγικές αειφόρου ανάπτυξης, το χάσμα μεταξύ επιστήμης και πολιτικής μπορεί να γεφυρωθεί μέσω πολυεπιστημονικών προσπαθειών. Δύο είναι οι πιθανοί τρόποι: πρώτον, η αντιστοίχιση της βάσης γνώσεων με τις ανάγκες των χρηστών και η μετατροπή της συμβολής τους στη λήψη αποφάσεων και δεύτερον, η ενίσχυση των δυνατοτήτων των αγροτικών κοινοτήτων για τη διαχείριση των πόρων μέσω της συμμετοχικής ερευνητικής προσέγγισης (Gobin et al., 2000).

[[category:Αστικός και περιφερειακός σχεδιασμός]]