Εκτίμηση της Οπτικής Επίδρασης της Επέκτασης των Λατομείων Μαρμάρου στο Τοπίο της Θάσου μεταξύ των Ετών 1984 και 2000

'''Στόχος'''

Στόχος της μελέτης είναι να καταγραφούν οι μεταβολές στον αριθμό και το μέγεθος των λατομείων μαρμάρου στη Θάσο μέσω τηλεπισκόπησης, Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών και Ανάλυσης Ορατότητας.
Ειδικότερα:
*Να μελετηθούν οι επεκτάσεις των λατομείων μεταξύ 1984 και 2000
*Να περιγραφούν οι αλλαγές στο τοπίο λόγω της επέκτασης των λατομείων
*Να εκτιμηθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
*Να δημιουργηθεί και να εφαρμοστεί ένας δείκτης οπτικού φόρτου που να ποσοτικοποιεί την συνολική οπτική επίδραση των στοιχείων του τοπίου.

'''Δορυφορικές εικόνες'''

Χρησιμοποιήθηκαν τα εξής δεδομένα:
*Δορυφορική εικόνα Landsat TM με ημερομηνία 4/8/1984
*Δορυφορική εικόνα Landsat ETM+ με ημερομηνία 24/8/2000
*Δορυφορική εικόνα Landsat TM-5 του 1998 για γεωαναφορά
*Ψηφιακό μοντέλο εδάφους  με μέγεθος εικονοστοιχείου 10μ. για τοπογραφική διόρθωση και ψηφιακό μοντέλο εδάφους με μέγεθος εικονοστοιχείου 30μ. για υπολογισμό ορατότητας
*Δεδομένα GPS για έλεγχο ακρίβειας του εντοπισμού των λατομείων
*Ψηφιακός χάρτης χρήσεων γης που προέκυψε από ορθοφωτογραφίες πριν το 1984

'''Προεπεξεργασίες – Μέθοδοι'''

Το ζεύγος δορυφορικών εικόνων που χρησιμοποιήθηκαν είναι θερινές ώστε να υπάρχει οπτικά πιο σταθερό αποτέλεσμα. Αν και οι εικόνες ελήφθησαν με διαφορετικούς αισθητήρες, χρησιμοποιήθηκαν κοινές περιοχές του φάσματος και κυρίως το ερυθρό και το εγγύς υπέρυθρο, τα οποία έχουν και τη μεγαλύτερη σημασία για την συγκεκριμένη μελέτη.
Στις δορυφορικές εικόνες έγινε γεωαναφορά προκειμένου να επιβεβαιωθούν οι αλλαγές στην κάλυψη του εδάφους και διάφορες προεπεξεργασίες εικόνων όπως γεωμετρική, ατμοσφαιρική και τοπογραφική διόρθωση. Η γεωμετρική διόρθωση έγινε χρησιμοποιώντας το κριτήριο του κοντινότερου σημείου (κανόνας πρώτης τάξης), ενώ για την ατμοσφαιρική και τοπογραφική διόρθωση χρησιμοποιήθηκε το μοντέλο ATCOR3 του προγράμματος Erdas Imagine 8.7.

'''Ψηφιακές επεξεργασίες'''

Στις δορυφορικές εικόνες έγινε ταξινόμηση κατά τάξη αντικειμένου, από την οποία αποσπάστηκαν τριών ειδών εδαφοκαλύψεις: Λατομεία, θάλασσα και λοιπή εδαφοκάλυψη.
Έγινε εκτίμηση ακριβείας της κατηγοριοποίησης με το πρόγραμμα Erdas Imagine 8.7 χρησιμοποιώντας δεδομένα πεδίου με τη χρήση GPS, προκειμένου να επαληθευτεί ότι πρόκειται για λατομεία.

'''Περιβαλλοντικές αλλαγές των λατομείων'''

Ύστερα από την αναγνώριση των λατομείων το 1984 και το 2000, ελήφθησαν τα μετρικά στοιχεία τους χρησιμοποιώντας κάνναβο ανάλυσης 30μ. μέσω της εφαρμογής Patch Analyst v2.2 extension στο ArcView GIS. Τα αποτελέσματα αντιστοιχούσαν σε εκείνα της διανυσματικής ανάλυσης.
Προκειμένου να γίνει εκτίμηση της οικολογικής επίπτωσης των λατομείων χρησιμοποιήθηκε ένα γενικό σχέδιο εδαφοκάλυψης με πέντε βασικές τάξεις (κωνοφόρα δάση, φυλλοβόλα δάση, αγροτικές καλλιέργειες, λοιπή βλάστηση και αστική γη) ώστε να εντοπιστεί η χρήση γης πριν την επέκταση των λατομείων.
Χρησιμοποιήθηκε η τεχνική της Ανάλυσης Ορατότητας προκειμένου να εκτιμηθεί το οπτικό αποτέλεσμα και η οπτική ρύπανση εξαιτίας των λατομείων. Με την τεχνική αυτή, η οποία προτιμήθηκε από άλλες, μετρήθηκε το επίπεδο της θέασης των λατομείων από κάθε θέση του νησιού μέσω των εικονοστοιχείων της περιμέτρου των λατομείων. 
Δημιουργήθηκαν έτσι αθροιστικά περιοχές ορατότητας (viewsheds) για όλα τα λατομεία το 1984 και το 2000. Αφαιρώντας  τις περιοχές του 1984 από εκείνες του 2004, προέκυψε η αλλαγή στην οπτική επίπτωση.
Έτσι, από την μέτρηση των περιοχών του τοπίου που επηρεάστηκαν από την θέαση των λατομείων προέκυψαν οι δείκτες συνολικής οπτικής επίδρασης CVLI και SCVLI.

'''Αποτελέσματα'''

1. Χωρικές αλλαγές

:Η ανάλυση αλλαγών αποκάλυψε ότι μεταξύ 1984 και 2000 πενταπλασιάστηκε η επιφάνεια των λατομείων λόγω αύξησης της επιφάνειας των υφιστάμενων καθώς και προσθήκης οκτώ νέων. Στην χωρική ανάλυση που έγινε στο ArcGIS 9.0 φαίνεται ότι τα λατομεία είναι κατανεμημένα ανομοιόμορφα στο νησί και μάλιστα συγκεντρωμένα στο βορειοανατολικό τμήμα του, λόγω της ποιότητας του μαρμαρικού υποστρώματος και της εγγύτητας στο λιμάνι της Θάσου. (εικ. 1). Εκτός από την αύξηση του μέσου εμβαδού λατομείων αυξήθηκε και η μέση περίμετρος αυτών.

2. Εκτίμηση της οικολογικής επίδρασης

:Τα αποτελέσματα αποκάλυψαν ότι η επέκταση των λατομείων έγινε κατά 91% σε βάρος δασικών εκτάσεων. (εικ.2)

3.Αλλαγές στην οπτική επίδραση των λατομείων

:To 1984 τα 31 εκτάρια των λατομείων είχαν οπτική επίδραση (ήταν ορατά) σε μία έκταση 4700 εκταρίων ή το 12.29% του νησιού. Το 2000 το εμβαδόν των λατομείων αυξήθηκε στα 180 εκτάρια επηρεάζοντας 5180 εκτάρια ή το 13.54% της έκτασης του νησιού. Η μικρή αύξηση της τάξεως του +1.25% εξηγείται από το γεγονός ότι η επέκταση της επιφάνειας των λατομείων έγινε κατά κύριο λόγο στην περιοχή των ήδη υφιστάμενων. (εικ. 3). Απεναντίας η ένταση της οπτικής επίδρασης αυξήθηκε δραματικά μεταξύ 1984 και 2000, όπως δείχνει η ανάλυση των εμφανών εικονοστοιχείων της περιμέτρου των λατομείων (εικ. 4)

'''Συμπεράσματα'''

Η αύξηση της επιφάνειας των λατομείων από 0.08% της επιφάνειας του νησιού σε 0.47% δεν φαίνεται εκ πρώτης όψεως ανησυχητική.
Στην πραγματικότητα όμως, η περιβαλλοντική επίπτωση είναι σημαντική, αν λάβει κανείς υπόψη του το γεγονός ότι η Θάσος είναι τουριστικό νησί και τα λατομεία μαρμάρου έχουν μεγάλη οπτική επίδραση λόγω του μεγέθους και της χρωματικής  τους αντίθεσης.
Εάν οι διαπιστωμένες τάσεις αυξανόμενων οικολογικών, περιβαλλοντικών και οπτικών επιδράσεων συνεχιστούν στο μέλλον, το τοπίο της Θάσου διατρέχει τον κίνδυνο σημαντικής υποβάθμισης.
Οι σημερινοί ρυθμοί αύξησης των λατομείων δεν μπορούν να θεωρηθούν βιώσιμοι και συμβατοί με τον τουρισμό. Οι νέες άδειες λατομείων θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη την οπτική επίδρασή τους στο τοπίο, ενώ θα πρέπει να καταρτιστούν μελέτες αποκατάστασης και επαναφύτευσης των εκείνων που είναι πλέον ανενεργά.