Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΗΣ ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ Γ.Σ.Π. ΣΤΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΘΕΣΕΩΝ

<big>'''Περίληψη'''</big>

Στόχος της εργασίας είναι η ανάπτυξη μεθοδολογιών για τηνκαταγραφή, εντοπισμό και χαρτογράφηση αρχαιολογικών θέσεων με τη βοήθεια της επιστήμης της γεωμορφολογίας αλλά και επιστημών αιχμής όπως είναι η δορυφορική Τηλεπισκόπηση και τα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών (ΓΣΠ). Η διατριβή αποτελεί μια προσπάθεια εντοπισμού και καταγραφής όλων των Νεολιθικών οικισμών στην περιοχή της Θεσσαλίας καθώς και στην ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου μοντέλου κατοίκησης και πρόβλεψης της ύπαρξης οικισμών οι οποίοι δεν έχουν εντοπιστεί και καταγραφεί έως τώρα. 


<big>'''Μέθοδος'''</big>

Eγινε εκτενής τοπογραφική αποτύπωση όλων των ήδη γνωστών οικισμών και εισαγωγή τους σε σύστημα Γ.Σ.Π. Ταυτόχρονα πραγματοποιήθηκε ανασύσταση του παλαιότερου τοπογραφικού αναγλύφου της περιοχής μελέτης με τη χρήση στρωματογραφικών και βιβλιογραφικών δεδομένων. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκαν διαφόρων ειδών χωρικές αναλύσεις με στόχο να καθοριστεί το καθεστώς κατοίκησης στη Θεσσαλία κατά τη Νεολιθική περίοδο. Για την ανάπτυξη σύγχρονων μεθόδων εντοπισμού αρχαιολογικών θέσεων χρησιμοποιήθηκαν δορυφορικές εικόνες από 4 διαφορετικούς σαρωτές, αεροφωτογραφίες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού καθώς και πολλές και διαφορετικές μέθοδοι ψηφιακής ανάλυσης εικόνας. Ως επιπλέον μεθοδολογία για τον εντοπισμό νεολιθικών οικισμών χρησιμοποιήθηκαν τα Ψηφιακά Μοντέλα Αναγλύφου η ανάλυση των οποίων προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την παρουσία των οικισμών γνωστών και ως «μαγούλες» στο ήπιο μορφολογικό ανάγλυφο του Θεσσαλικού κάμπου. Η συνδυαστική επεξεργασία όλων αυτών των μεθοδολογιών οδήγησε στην τελική εξαγωγή χαρτών πρόβλεψης ύπαρξης νεολιθικών οικισμών.


<big>'''Επεξεργασία και ανάλυση'''</big>

Η επεξεργασία των τελικών δεδομένων πραγματοποιήθηκε στο περιβάλλον του λογισμικού ΓΣΠ, ArcGIS 9.1. Για κάθε μία από τις διαφορετικές μεθοδολογίες ανάλυσης χρησιμοποιήθηκαν τα δεδομένα από τα οποία είχαν προκύψει τα πιο αξιόπιστα αποτελέσματα. Αρχικά όσον αφορά τις αναλύσεις σε Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν στο τελικό μοντέλο ήταν οι εξής:

►Υψόμετρο

►Κλίση

►Προσανατολισμός

►Απόσταση από υδρογραφικό δίκτυο

►Απόσταση από πηγές

►Ανάλυση ορατότητας

►Γεωλογία

►Δαπάνη απόστασης από την ακτογραμμή

►Δαπάνη απόστασης από τις πηγές κερατολίθου

► Απόσταση από τις βέλτιστες διαδρομές ανάμεσα στα κέντρα των
οικισμών

►Απόσταση από τη Λίμνη Κάρλα

►Απόσταση από το μονοπάτι που οδηγεί στις πηγές κερατολίθου.

 Οι επεξεργασίες οι οποίες εφαρμόστηκαν στην εικόνα και οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν για το μοντέλο πρόβλεψης είναι :

1. Ταξινόμηση χρήσεων γης

2. Δείκτης Βλάστησης

3. Φασματικές Υπογραφές

Τέλος για τις αναλύσεις που αφορούσαν τα Ψηφιακά Μοντέλα Αναγλύφου, επιλέξαμε το DEM του SRTM με μέγεθος εικονοστοιχείου 90 μ. στο οποίο εφαρμόστηκε η μέθοδος των Menze et al (2000) και συγκεκριμένα την περιοχή της ανατολικής θεσσαλικής πεδιάδας η οποία και έδωσε τα καλύτερα αποτελέσματα κατά τη διάρκεια των αναλύσεων αλλά και συνέπεσε με τα δεδομένα από GIS και Τηλεπισκόπηση τα οποία θα εισάγουμε στο μοντέλο πρόβλεψης. Για την πραγματοποίηση του τελικού μοντέλου πρόβλεψης πραγματοποιήθηκε χωρικό «κόψιμο» όλων των δεδομένων στα ίδια όρια έτσι ώστε να ακολουθήσουν οι τελικές αναλύσεις σε περιβάλλον GIS.


<big>''' Συμπεράσματα'''</big> 

Τα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών μας προσφέρουν ένα μοναδικό μέσο αναπαράστασης του αρχαίου περιβάλλοντος και των τάσεων κατοίκησης. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω της μοντελοποίησης της γεωμορφολογίας και υδρολογίας, με την ανάλυση ακτίνας ορατότητας και τη στατιστική ανάλυση και συσχέτιση φυσικών και πολιτισμικών παραμέτρων. Μία από τις πιο σημαντικές συνεισφορές των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών είναι η ανάπτυξη μοντέλων εντοπισμού αρχαιολογικών θέσεων που βασίζεται στην επεξεργασία και στατιστική ανάλυση ψηφιακών εικόνων και περιβαλλοντικών πληροφοριών με στόχο τη διαχείριση των πολιτιστικών μνημείων και τη λήψη αποφάσεων σε αναπτυξιακά έργα. Τα μοντέλα εντοπισμού βασίζονται στην υπόθεση ότι η χωρική κατανομή των αρχαιολογικών θέσεων είναι συνάρτηση διαφόρων περιβαλλοντικών και πολιτιστικών παραγόντων που έδρασαν στην ευρύτερη περιοχή. Με την αποφυγή περιοχών με αυξημένη πιθανότητα παρουσίας αρχαιολογικών θέσεων εξασφαλίζεται η προστασία των πολιτιστικών μνημείων, προγραμματίζεται ο ρυθμός των αναπτυξιακών έργων και εξοικονομούνται σημαντικοί πόροι. Στην περίπτωση της Θεσσαλίας μέσω της ανάλυσης περιβαλλοντικών παραμέτρων με τη χρήση ΓΣΠ, αναδείχτηκε η συσχέτιση της επιλογής γεωγραφικής θέσης από το νεολιθικό άνθρωπο για τη δημιουργία ενός οικισμού, με την θέση του σε σχέση με γειτονικούς οικισμούς και πλουτοπαραγωγικές πηγές που θα του εξασφάλιζαν τις κατάλληλες για επιβίωση πρώτες ύλες. Επίσης δημιουργήθηκαν μοντέλα πρόβλεψης ύπαρξης οικισμών στην ευρύτερη περιοχή μελέτης. Η δημιουργία των μοντέλων αυτών θα εξασφαλισει την προστασία των πολιτιστικών μνημείων, το ρυθμό των αναπτυξιακών έργων και την εξοικονόμηση σημαντικών πόρων. 
Σχετικά με τη δορυφορική Τηλεπισκόπηση, αναδείχτηκε σε μεγάλο βαθμό η σημασία της ημερομηνίας λήψης της δορυφορικής εικόνας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον εντοπισμό των μνημείων. Επίσης οι δορυφορικές εικόνες υψηλής χωρικής διακριτικής ικανότητας όπως αυτές του IKONOS μπορούν να καταστούν ιδιαίτερα χρήσιμες για τέτοιου είδους μελέτες. Στην περίπτωση όμως που η περιοχή μελέτης έχει εκτεταμένα γεωγραφικά όρια όπως η Θεσσαλία, ο συνδυασμός δορυφορικών εικόνων όπως οι εικόνες του ASTER και IKONOS, μπορεί να δώσει εντυπωσιακά αποτελέσματα. Στη διατριβή αναδείχτηκαν οι εκτεταμένες δυνατότητες της ψηφιακής ανάλυσης εικόνας (ανάλυση κυρίων συνιστωσών, φασματική μίξη, εφαρμογή χωρικών φίλτρων, μέθοδος αποσυσχέτισης, ψευδοέγχρωμα σύνθετα, συλλογή φασματικών υπογραφών, δείκτες βλάστησης, ταξινόμηση χρήσεων γης, θερμικές ανωμαλίες, μέθοδος IHS, συγχώνευση δορυφορικών δεδομένων, ραδιομετρική ενίσχυση εικόνας, μέθοδος αντικειμενοστραφούς ανάλυσης) όπου οικισμοί οι οποίοι δεν ήταν ορατοί με την πρώτη ματιά, μετά την εφαρμογή των κατάλληλων μεθόδων επεξεργασίας κατέστησαν πλέον ορατοί. Πρέπει να επισημανθεί ότι η πιο εκτεταμένη χρήση της μεθοδολογίας αντικειμενοστραφούς ανάλυσης και η αγορά εξειδικευμένου λογισμικού για το σκοπό αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πολύ θετικά αποτελέσματα στην περίπτωση των οικισμών της Θεσσαλίας.



<small>'''Πηγή:'''ΑΛΕΞΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ,Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕ ΤΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΗΣ ΤΗΛΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΤΗ ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΘΕΣΕΩΝ</small>